نظامیان و انقلاب مصر: تحلیل مناسبات نظامی– مدنی در مصر جدید

روز یکشنبه 17 دی ماه 1391، گروه مطالعات مصر و شمال آفریقای پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه، نشستی را با عنوان "نظامیان و انقلاب مصر: تحلیل مناسبات نظامی– مدنی در مصر جدید" برگزار کرد. در این نشست که با حضور دکتر سیدعبدالأمیر نبوی مدیر گروه، اعضاء و برخی از دانشجویان دکتری و کارشناسی ارشد تشکیل شد، آقای محمد سلطانی نژاد پژوهشگر مهمان و عضو گروه مطالعات مصر و شمال آفریقای پژوهشکده به ایراد سخنرانی پرداخت.
         
در ابتدا آقای سلطانی نژاد اهمیت توجه به بحث "نظامیان و انقلاب مصر" را در واکنش های مختلفی دانست که نیروهای نظامی در خاورمیانه به حرکت های انقلابی دو سال گذشته داشته اند. در این خصوص وی اظهار داشت در انقلاب های عربی شاهد برخورد متفاوت ارتش با جریان های انقلابی بوده ایم که از سرکوب تا همراهی را در بر گرفته است. سپس وی با مفهوم پردازی پیرامون رابطه نیروهای نظامی با نظام های سیاسی در کشور های عربی به شناسایی گونه های متفاوت تعامل نظامیان-دولت پرداخت و موقعیت نظامیان مصر را مورد توجه قرار داد.
 
در ادامه وی با نگرشی تاریخی، به گونه های مختلف ارتباط ارتش با دولت اشاره کرد و دوره های استقلال و وابستگی ارتش نسبت به دولت را مورد بررسی قرار داد. وی در سطح تحلیل خرد، شخصیت فرمانده ستاد مشترک ارتش و طبقه اجتماعی وابسته به آن را به عنوان یکی از عواملی دانست که به کنش گری های متفاوت ارتش حیات بخشیده است و از دوران عبدالحلیم ابوغزاله  به عنوان مستقل ترین دوران ارتش در چند دهه اخیر یاد کرد. 

سپس این پژوهشگر مهمان بر "دخالت گسترده ارتش در اقتصاد" و "درجه نهادینگی بالا در نیرو های نظامی" به عنوان دو ویژگی مهم ارتش که در تحلیل روابط نظامی-مدنی در مصر کمک کننده است، تاکید کرد. وی ابراز داشت ارتش بخش قابل توجهی از اقتصاد را در دست دارد و تلاش برای حفظ منافع اقتصادی یکی از محرک های این بخش خواهد بود. در ادامه وی عملکرد ارتش مصر را بر اساس صلاحیت های حرفه ای دانست و به عدم تاثیر ملاحظات ایدئولوژیک در جهت گیری های سیاسی ارتش اشاره کرد. 

در پایان آقای سلطانی نژاد به بررسی تاثیر این دو ویژگی مهم ارتش بر نوع کنش گری آن در قبال جریان انقلابی از یک سو و مقاومت دولت در برابر تغییر از سوی دیگر پرداخت و بر این نکته تاکید کرد که این دو عامل در مرحله پس از انقلاب نیز همچنان به ملاحظات نظامیان در قبال معادلات سیاسی مصر شکل دهنده می باشد. 

گزارش: منیر حضوری، دبیر گروه مطالعات مصر و شمال آفریقا و دستیار امور سمینارهای پژوهشکده.