ضعف تشکیلاتی شورای انتقالی سوریه و ناکارآمدی طرح کوفی عنان

علاوه بر مانع سازی برخی قدرت های منطقه ای و فرا منطقه ای در طرح کوفی عنان نماینده سازمان ملل متحد و اتحادیه عرب در موضوع سوریه، یکی از علل اصلی ناکارآمدی این طرح را باید در عدم توانایی شورای انتقالی سوریه در اجرای تعهداتش در قبال پایبندی به آتش بس جستجو کرد. 
 

تحولات سوريه هر اندازه پیش مي‌رود به وضعيت خطرناكي نزدیک می شود و امكان حل آن را كمرنگ و هرگونه تلاش برای پایان را بی نتیجه می‌ نماید. به نظر می‌رسد یک طرف گفتگو یعنی نظام سوریه مشخص است، اما طرف مقابل یعنی مخالفان از پراکندگی بسیاری برخوردارند که نمی ‌توان یک نهاد یا تشکیلات خاصی همچون شورای انتقالی موجود را نماینده آن قرار داد و با آن وارد مذاکره شد. زیرا مخالفان از یک انسجام برای به عهده گرفتن و اجرای مسئولیت‌ ها و تعهدات همچون یک آتش بس چند روزه، درصورت توافق احتمالی برخوردار نیستند.
 

در شورای انتقالی مخالفان جریانات مختلفی اعم از اسلامی، ملی، لیبرالی، قومی، سوسیالیستی و حتی مستقل مردمی شرکت دارند. اما این جریانات به دلیل داشتن ایدئولوژی‌ها، روش‌ها، سیاست‌ ها و همچنین برنامه‌های متفاوت با مشکلات زیادی به ویژه از لحاظ ایجاد انسجام و تعیین رهبری روبه رو هستند. 
 

در حقیقت می‌توان گفت که هر گروه فعال مبارز در هر شهر و یا روستا دارای یک رهبر با دیدگاه متفاوت است که خود را نه تنها ملزم به اطاعت از یک تشکیلات بالاتری همچون شورای انتقالی نمی‌داند بلکه اساسا به آن اعتقادی ندارد. اگرچه برای دریافت کمک مالی و تسلیحاتی خود را در قالب یک مجموعه کلی تعریف می‌کنندکه این مجموعه را می‌توان به سه گروه تقسیم بندی کرد.
 

گروه اول، مبارزان اسلامگرا در سوریه هستند که خود در سه قالب تقسیم بندی می‌شود: نخست، گروه اخوان المسلمین با رهبری افرادی همچون "علیصدرالدين البيانونی" و "محمد رياض خالد الشفقة" كه در مقايسه بااخوان‌ المسلمين مصر از ميانه‌روي كمتری برخوردار است. دوم می توان به اسلامگرایان سلفی‌ با رهبری فکری افرادی همچون شیح «عدنان العرعور» اشاره کرد و بالاخره گروه های متعدد وابسته به القاعده مانند "جبهةالنصرة لأهل الشام" به رهبری"ابومحمد الجولانی" را می توان نام برد.
 

دليل تمایز جدی در این گروه را باید در تفاوت فرهنگي موجود در مناطق مختلف سوريه جستجو کرد. عموماً اسلام گرایان مناطق شهری و حاشیه‌ های آن به اسلامگرایی نوع اخوان‌ المسلمين نزديکتر می‌باشند. اسلام گرایی در میان عشاير و روستائیان نیز به اسلام‌گرايی سلفي و القاعده نزدیک می‌باشد که اکثریت مبارزان مسلح و همین طور بمب گذاری‌ها به این گروه مرتبط است. 
 

گروه دوم مخالفان سوریه را گروه فکری مدرن و روشنفکران ازطیف‌ های چپ و راست می‌توان برشمرد که خواهان تشکیل حکومت مدرن همانند سوسیال دمکرات و لیبرال دمکرات هستند. اکثریت شورای انتقالی را اعضای گروه موسوم به "اعلامیه دمشق برای تغییرات دموکراتیک"، "کمیته هماهنگي محلی" و "کمسیون انقلاب سوریه" تشکیل می دهند. اعضای این گروه تمرکز خود را بر مبارزات سیاسی و جذب حمایت بین المللی از شورای انتقالی قرارداده‌ اند. 
 

گروه سوم، قومیت‌گرایان معترض نظام سوریه یعنی کردها، ترک‌ ها و چرکس‌ ها هستند که در ورای سقوط نظام، به دنبال اهداف خود مختاری هستند. کردها اصلی‌ترین گروه‌های قومیت گرا به شمار مي‌روند. معروف‌ترین احزاب و گروه‌های معارض نيزعبارتند از: حزب ترقی خواه کرد به رهبری "حمد درویش"، حزب دموکرات کرد به رهبری "عبدالحکیم بشار"، کنگره ملی کرد به رهبری"جوادالملا" و افرادی همچون "عبد الباسط سيدا"‏‏‏ رئیس کنونی شورای انتقالی. 
 

لازم به ذکر است که قومیت گرایان به عنوان اقلیت همواره این ترس را دارند با تغییرات در سوریه اوضاع آن ها تغییری نکند و در صورت عدم موفقیت مخالفان، با عناوین جدایی طلب مورد سرکوب شدید قرار گیرند. به همین دلیل با وجود مسلح شدن، کمتر وارد کارزار درگیری‌ های جدی نظامی شده و بیشتر به اقدامات سیاسی دست زده و برخی از آن ها نیز وارد گفتگوی ملي با نظام سوريه شده‌اند.
 

بنابراین باید گفت مخالفان دولت سوریه به دلیل تعارضات جدی در اهداف، ایدئولوژی و شیوه مبارزاتی نتوانسته اند به یک وحدت نظر در تشکیل یک تشکیلات فراگیر دست یابند. در نتیجه، تشکیلات موجود قابلیت پذیرفتن تعهدات و مسئولیت ها را ندارد و همین تشدد گروه های مبارزاتی با اهداف مختلف، کشور سوریه را وارد مرحله بسیار خطرناک جنگ داخلی کرده که نه تنها این کشور بلکه کل منطقه را با بحران جدی روبه رو خواهد کرد. به نظر می‌رسد خروج از بحران کنونی نیازمند مذاکرات جدی قدرت های منطقه ای برای کاهش سطح تنش منازعات منطقه ای و همچنين کمک به نظام سوریه در استقرار نظم می‌باشد.