آمریکا : مطلوبیت بی ثباتی در منطقه خاورمیانه عربی

خاورمیانه عربی دوران پر التهابی را طی می  کند. با توجه به واقعیات حاکم جهانی و با در نظر گرفتن معادلات قدرت در منطقه با ماهیتی به شدت سیال باید خاورمیانه  ای متفاوت را در مقام مقایسه با گذشته نه چندان دور انتظار داشت. نافذترین و مداخله  گرترین بازیگر بین  المللی در خاورمیانه عربی در یک سطح کلی و دائمی ایالات متحده آمریکا می  باشد. محققاً نمی توان از فعالیت ها و حضور کشورهای غربی از قبیل انگلستان و فرانسه و بازیگران مطرح جهانی از قبیل روسیه و چین چشم پوشید اما به دلایل پر واضح حضور و نقش آمریکا پر رنگ تر، تعیین  کننده  تر و عمیق  تر است.
 

آمریکا سیاستی به شدت متفاوت از گذشته را پیشه ساخته که با توجه به توزیع قدرت در سطح منطقه و میزان توجه قدرتهای بزرگ رقیب مانند روسیه و چین کاملاً منطقی جلوه می کند. از سوی دیگر روابط قدرت بین گروههای مختلف در درون کشورهای منطقه کاملاً دستخوش تحول شده است. افزایش نفوذ و تعیین کنندگی آمریکا از یک سو و به هم خوردن چینه  بندیهای حاکم قدرت در کشورهای منطقه باید مولفه  های حیات بخش خاورمیانه متفاوت در نظر گرفته شوند. در عصر نزاع ایدئولوژیک، آمریکا هدف غایی و کلان خود را بر جلوگیری از بسط نفوذ و ارتقاء جایگاه اتحاد جماهیر شوروی گذاشته بود. در راستای تحقق این خواست، سیاست حفظ ثبات به هر قیمتی شاکله استراتژی کلان آمریکا در خاورمیانه عربی بشمار می آید.
 

حفظ ثبات و تقویت آن بر اساس این منطق تئوریک شکل گرفته بود که ایجاد هرگونه خلاء به معنای دستیابی اتحاد جماهیر شوروی به منابع جدید است. در بطن ثبات این امکان برای آمریکا وجود داشت که به استحکام بخشیدن به جایگاه منطقه  ای خود بپردازد و تداوم استقرار حکومت های مستقر دوست و متحد را تضمین نماید. حفظ وضع موجود که ضرورت وجود ثبات را به میان می  آورد مطلوبترین چارچوب بود تا از فضای احتمالی برای رخنه و حضور اتحاد جماهیر شوروی جلوگیری به عمل آورد. جنبه مثبت حفظ ثبات یکه  تازی آمریکا و ناکامی شوروی برای نفوذ در منطقه بود. جنبه منفی نیاز به ثبات که آمریکا دنبال می  کرد عدم توجه به عملکرد و ماهیت حکومت دوست و متحد بود. یکه  تازی آمریکا در بطن ناکامی شوروی جلوگیری به عمل آورد.
 

جنبه مثبت حفظ ثبات، یکه  تازی آمریکا و ناکامی شوروی برای نفوذ در منطقه بود. جنبه منفی نیاز به ثبات که آمریکا دنبال می  کرد عدم توجه به عملکرد و ماهیت حکومت دوست و متحد بود. یکه تازی آمریکا در بطن ناکامی شوروی، استعداد به گسترش خفقان، تشدید فاصله طبقاتی، ازدیاد فقر، ایستایی فرهنگی و عقب  ماندگی اجتماعی در کشورهای متحد آمریکا را به شدت فراوان فزونی می بخشید. نیاز آمریکا به ثبات این فرصت را در اختیار گروه ها و ساختارهای پس گرا از یک سو نیروهای مخالف فضای باز سیاسی از سوی دیگر قرار داد که معادلات مورد علاقه خود را همچنان چالش  ناپذیر و مصون بیابند. اما امروزه معادلات در هر سه صحنه بین  المللی، منطقه  ای و ملی به شدت تغییر یافته است. این بدان معناست که بازیگران بین  المللی، نقش آفرینان منطقه  ای و کلیت  های داخلی در چارچوب قواعد متمایزی عمل می  کنند، از مهمترین این قواعد متمایز همانا تفاوت نگاه آمریکا به موضوع ثبات است. امروزه آمریکا به هیچ روی محوریت ثبات سیاسی در کشورهای خاورمیانه عربی را در اولویت قرار نداده است. آمریکائیان دیگر دغدغه  ای در خصوص شکل گرفتن و تداوم بی  ثباتی در منطقه ندارند. چرا که آنها به خوبی آگاه هستند که روسیه و چین اولویت  های استراتژیک را در جغرافیاهای دیگر قرار داده  اند. یعنی اینکه چین و روسیه هدف را کسب نفوذ و ایجاد منطقه حائل در خاورمیانه مطرح نمی  کنند. آنان خواهان چالش آمریکا و تضعیف موقعیت این کشور در خاورمیانه نمی  باشند. اما پرواضح است که اگر فرصتی برای تامین بهتر و سهل  تر منافع در خاورمیانه عربی پیدا شود آن را نادیده نمی  گیرند ولیکن به هیچ روی سیاست به ریز کشیدن آمریکا و جایگزینی را دنبال نمی  کنند.
 

با درک این مهم است که آمریکائیان شکل  گیری بی  ثباتی در خاورمیانه عربی را خطری برای منافع خود و دوستان احساس نمی  کنند. ابزارهای در اختیار برای آمریکا و متحدین به نیکی برای مدیریت بی  ثباتی  ها کافی هستند. چون هراسی از ایجاد جای پا برای روسیه و چین نیست، آمریکا و متحدین این کشور بی  ثباتی را هزینه  آور نمی  دانند. در ضمن هر چه بی ثباتی در منطقه فزونتر باشد توجیه وسیع تری برای این کشور وجود دارد که حضور خود را در منطقه به صورت ضرورت مطرح کنند و راحت  تر بتواند در بطن بی  ثباتی در کشورهای دوست و دشمن به ایفای نقش و یا اعمال فشار بپردازند. آمریکا در راه تحقق اهداف خود در مورد شکل گرفتن بی  ثباتی در منطقه نگرانی ندارد و این چیزی است که باید از آن به عنوان تغییر دیدگاه در مقام مقایسه با گذشته یاد کرد.