سمت گیری سیاسی کشورهای فرا منطقه ای، منطقه ای و بازیگران داخلی ترکیه نسبت به سیاستهای ضد سوری حزب عدالت و توسعه

بحران سوریه بعنوان موضوعی پیچیده منجر به طرح دیدگاهها و مواضع مختلف در سه سطح بین المللی، منطقه ای و داخلی گردیده است. این پیچیدگی نشان دهنده شرایط ویژه منطقه است که بقول باری بوزان خاورمیانه را از سایر مناطق مجزا می سازد.
 

در سطح بین المللی چالش قدرتهای مداخله گرا نوعی رقابت را دامن زده است که در یک طرف ایالات متحده آمریکا، کشورهای غربی و در طرف دیگر روسیه و چین قرار دارند. این رقابت بعضاً با وجود پذیرش مشکلات در رژیم سوریه، نوعی قطب بندی عملکردی و اهدافی را در پیش روی قدرتهای ذخیل قرار داده است و طبیعتاً بدون تامین نظر آنها حل مشکل سوریه غیر ممکن می نماید. سماجت و مقاومت روسیه و چین در شورای امنیت و طرح مواضع آنها در وتوی قطعنامه های پیشنهادی ایالت متحده و کشورهای غربی موید این مساله است.
 

اهداف و منافع بازیگران فرا منطقه ای در تحولات سوریه :
 

1-ایالات متحده 

امحاء نفوذ منطقه ای ایران در لبنان، فلسطین و ناکارآمد ساختن دکترین نامتقارن

از میان برداشتن یکی از مستحکم ترین حامیان مقاومت

تلاش برای از بین بردن دغدغه های امنیتی رژیم صهیونیستی

مدیریت تحولات منطقه در راستای منافع غرب با جانشینی نخبگان جدید و مهار جریانهای ضد غربی
 

2- روسیه

حفظ پایگاه سنتی این کشور در سوریه 

احساس نگرانی از حضور فزاینده غرب در خاورمیانه بالاخص بعد از تحولات تونس، لیبی، مصر

حمایت از یک متحد قدیمی و سنتی

نگرانی از چالش های اسلام سلفی با محوریت عربستان با توجه به تجربه جدید
 

3- چین

حفظ منافع اقتصادی و بازار سوریه

نگرانی از تحولات جهانی و سیطره و سلطه غربیها در خاورمیانه

درسطح منطقه ای کشاکش میان قدرت های موثر و بزرگ منطقه ای در بحران سوریه نیز غیر قابل کتمان است. شدت این کشاکش ها به حدی است که ضمن گسترش یارگیری منطقه ای فضای حاکم بر خاورمیانه را به سمت تعارض سوق داده است. محوریت این تعارض با ایران دریک سو و ترکیه، عربستان، قطر در سوی دیگر است که بتدریج رفتار سایر دولتها و گروههای سیاسی را نیز تحت تاثیر قرار داده است. نزدیکی جنبش حماس بر دولت ترکیه و دولت عراق به ایران و بیطرفی دولتهایی مثل لبنان بر پیچیدگی موضوع افزوده است.
 

اهداف و منافع ترکیه:
 

ارتقاء پرستیژ منطقه ای و سطح بازیگری این کشور

جلب اعتماد غرب و پذیرش نقش تولیت و نیابت این کشور

افزایش ضریب نفوذ ترکیه از منظر سیستم شبکه ای ایدئولوژی (اخوان المسلمین)

رهبری جهان سنی با توجه به ناکارآمدی عربستان

اهداف و منافع عربستان و قطر

افزایش نقش عربستان در غیاب مصر

کنترل تحولات منطقه از حالت انقلابی معطوف بر محافظه کاری

کینه ورزی و خصومت نخبگان

ایجاد جبهه ضد شیعی و مهار نفوذ ایدئولوژیک ج.ا.ایران
 

رفتار سیاست خارجی ترکیه در دوران حزب عدالت و توسعه که با اتکاء بر سیاست امحا مشکلات با همسایگان تدوین شده بود بعد از تحولات مربوط به بیداری اسلامی عملاً چالش ها و مشکلات این رژیم در خاورمیانه را شدت بخشیده است. در خصوص علل اتخاذ این سیاست هر چند موضوعاتی همچون جاه طلبی های منطقه ای، تعلق عاطفی حزب عدالت و توسعه به اخوان المسلمین، منافع اقتصادی، سیاستهای نیابتی، رقابت با ایران، رهبری جبهه سنی در مقابل جبهه شیعی مطرح هستند، اما واقعیت اینست که این سیاست مداخله گرایانه و جاه طلبانه صرف نظر از چالشهای اقتصادی و استراتژیکی منطقه ای در درون ترکیه نیز حساسیت ها و اعتراضات را برانگیخته است؛ در سطح داخلی ترکیه دامنه این اختلافات را می توان به شرح زیر ترسیم کرد؛
 

احزاب چپ
احزاب چپ در ترکیه مخالف هرگونه مداخله در سوریه است. آنها بحران سوریه را در راستای منافع ایالات متحده آمریکا و خاورمیانه بزرگ ارزیابی می نمایند و بر رهبری حزب عدالت و توسعه هشدار می دهند که همراهی و حمایت از چنین جنگی خسارات جبران ناپذیری برای ترکیه در برخواهد داشت. لذا با فراخوان ایجاد جبهه ضد جنگ در ترکیه راهبردهای موجود را به چالش کشیده اند. مصاحبه حسن بصری اوزبی(ozbey) قائم مقام حزب کارگران ترکیه علیه هرگونه مداخله منطقه ای علیه سوریه، ایران، عراق و لبنان اعلام موضع می نماید و می گوید که کارگران، مردم، احزاب در مقابل این اقدامات بی تفاوت نخواهند ماند.(global revolutionary aliance)

احزاب ملی گرا و کمالیست ها

حزب جمهوری خلق ترکیه (CHP) که بعد از حزب عدالت و توسعه از بزرگترین احزاب سیاسی ترکیه است به نقد سیاستهای این کشور در قبال سوریه پرداخته است. رهبر این حزب قلیچ داراوغلو اظهار نموده است که مداخله در امور داخلی کشورها مورد تائید نیست. او هرگونه مداخله در منازعه بین مقامات و اپوزیسیون کشورهای خارجی را رد می کند و نتیجه می گیرد که روابط ترکیه  با ایران، عراق و سوریه به خاطر مداخلات ترکیه در امور داخلی کشورهای منطقه بدتر شده است و حزب عدالت و توسعه را به جهت گیری در مناقشات متهم نمود.

اوکتای ویرال قائم مقام حزب جنبش ملی(MHP) نیز از سیاست مداخله گرای ترکیه در سوریه انتقاد بعمل آورده است. حصیب کاپلان قائم مقام گروه پارلمانی حزب دموکراسی و صلح طرفدار کردها از مداخلات خطرناک ترکیه نسبت به همسایگان انتقاد به عمل آورده است.(Sundays zaman)
 

نظامیان ترکیه

روح کلی حاکم بر ارتش از منظر احساس رسالت تاریخی آنان نسبت به میراث کمالیسم و مواضع ضد حزب عدالت و توسعه در ارتش سبب شده تا نظامیان چندان با مشی بلند پروازانه اردوغان همراه نباشند و نسبت به پیامدهای این اقدامات هشدار می دهند. طرح توطئه ارگئون و دستگیری و محاکمه تعدادی از افسران بلندپایه ارتش سبب شده تا حداقل نظامیان بازنشسته به صراحت بیشتری نسبت به این مساله اظهار نمایند.
 

گروههای علوی 

علویان ترکیه  که حدود بیست میلیون نفر از جمعیت ترکیه را تشکیل می دهند از منابع اعتراضی نسبت به سیاستهای ترکیه در سوریه هستند. هر چند در بسیاری از منابع تحلیلی در خصوص تفاوت خاستگاه و هویت علویان ترکیه و سوریه صحبت شده است اما فضای کلی حاکم بر علویها در ترکیه همدلی و حمایت از بشار اسد است. بالاخص استقرار حدود نیم میلیون علوی ساکن در مرزهای ترکیه و وسوریه که به زبان عربی تکلم می نمایند از دغدغه های امنیتی آنکارا به شمار می رود. در کنار این فضای انتقادی، اظهارنظر برخی چهره های اسلام گرا همچون نامیک کمال ذیبک(سیاستمدار معروف اسلام گرای ترکیه) و منع دولت در اقدامات نیابتی از جانب واشنگتن در خاورمیانه، نشانگر عدم انسجام و تشتت در ترکیه است که مطمئناً با تشدید بحران سوریه- ترکیه با تصاعد بحران در مرزهای دو کشور بر دامنه آن افزوده خواهد شد.
 

در کنار متغیرهای مطرح شده در سطح داخلی، نبایستی از موضوع کردی در ترکیه غفلت نمود. کردهای سوریه از جمله حزب اتحاد موکراتیک(pyd) خواهان خود مختاری برای منطقه کردی سوریه هستند. لذا کردهای سوریه از پیوستن به جنبش ضد اسد اکراه دارند چون آینده ای برای خود در رفتن اسد نمی بینند.
 

حمایت سوریه از گروه p.k.k و دعوت از صالح مسلم از رهبران برجسته p.k.k به سوریه که مدتها در کوههای قندیل عراق زندگی می کردو امکان نفوذ آنها بر مرزهای ترکیه در قالب پناهندگان ضمن تشدید و رادیکالیزه شدن جنبش p.k.k بر مشکلات ترکیه در اقدامات ضد سوری اش خواهد افزود.