فزایندگی انفعال در جهان عرب

سهولت سقوط صدام حسین یکی از برجسته ترین شاخص های اهمیت یافتن فزاینده تر معادلات بین المللی و به عبارت صحیح تر محیط مناسبتری در شکل دادن به سیاست های کشورها و در شکل وسیع تر واکنش کشورهای جهان به خط مشی های بازیگران برتر نظام بالاخص ایالات متحده آمریکا می باشد. فزونتر از یکصد و سی هزار سرباز آمریکایی مسیر بصره تا بغداد را در یک مدت زمانی حول و حوش چندین هفته با قلیل ترین میزان مقاومت و کمترین تعداد تلفات طی کردند. بدنبال رها شدن استانهای بغداد، بصره، منطقه کردنشین از کنترل امپراطوری عثمانی در نیمه دوم دهه بیست قرن بیستم، دولت امپراطوری انگلستان به گسیل سربازانی که اکثر آنها هندیهای تحت امر بودند به بغداد اقدام کرد. 
 

در بطن مقاومت فزاینده مردم در طول مسیر بصره و بغداد و هزاران کشته و زخمی نیروهای مهاجم چند سال طول کشید تا مسیر بصره به بغداد طی شود. در جایی که انگلیسیها با قبول هزینه های انسانی فراوان و به دنبال چندین سال جنگ و گریز با مردم محقق شدن اهداف را امکان پذیر یافتند آمریکائیان با فراغ بال و کمترین دغدغه زمانی پیروزی را برای خود در عراق به ارمغان آوردند. اعراب به دنبال سقوط امپراطوری عثمانی با وجود اینکه تجربه زندگی تحت حاکمیت دولت ملی را تجربه نکرده بودند و با کمترین میزان از حس ملیت و وفاداری ملی در قالب منسجم ایده ملی گرایی برخوردار بودند اما تعریف بومی محور از ماهیت و عزت خود را معتبر می یافتند. به همین روی بود که مردم عراق بدون توجه به جایگاه دولت امپراطوری انگلستان و ظرفیت های نظامی و اعتبار جهانی این کشور برای خود وظیفه فرض کردند که مداخله، تعریف و توجیهات برترین قدرت گیتی را به چالش بگیرند. اما مردم عراق در سال 2003 اعتبار هنجاری برای آمریکا قائل شدند شکل داده و به همین روی از نظر روانی کاملاً خلع سلاح شده بودند. 
 

در چارچوب همین خلع سلاح روانی که به ضرورت پذیرش هنجارهای محیط بین المللی و استنباط از این محیط ایجاد شده است باید برای فهم چرایی سقوط معمر قذاقی و بسیج منابع برای حذف بشار اسد مورد استفاده قرار گیرد. مردم در کشورهای عربی آگاهانه یا ناآگاهانه تفسیر آمریکا و متحدین غربی آن را در رابطه با ارزیابی رژیم حاکم بر لیبی پذیرا شدند. دولت های عربی به رهبری امیرنشین قطر که قلیل ترین مولفه های حیات بخش یک کشور را دارا است و عربستان سعودی که کمترین حزن و شرمساری را به جهت اغتنا نکردن به هنجارهای متعالی انسانی و مذهبی تجربه می کند فزونترین تقبیح را برای عملکرد رژیم حاکم در طرابلس به صحنه آوردند، به یکباره شیوه حکومت داری و رابطه مردم و حکومت در این کشور به دغدغه اصلی اتحادیه عرب و اضمحلال آن مطرح شد. 
 

آمریکا و متحرین غربی این کشور به تعریف این نشستند که چه چیزی خوب و چه ویژگی ناصواب است در حالیکه مردم جهان عرب کمترین چالشی را به صحنه نیاوردند. به لحاظ رخوت و انقیادپذیری روانی و ارزشی، مردم در جهان عرب ارزیابی آمریکا و غرب را پذیرا شدند و به آن مشروعیت عملیاتی اعطا کردند. این سوال حتی از مخیله آنان خطور نکرد که بپرسند چرا به یکباره شیوه ها، بنیان ها، ارزشها، انگاره های متداول در بخش هایی از خاورمیانه مذموم گشته است. 
 

به نظر می رسد صدور رای از سوی آمریکا حداقل پیش شرط برای ایجاد یک هنجار از نظر مردم این منطقه بوده است. مردم در این منطقه نه تنها نیات آمریکا و دوستان غربی را به طور عقلانی مدنظر قرار ندادند  بلکه حرکت رهبران کشورهای خود را برای خشنود سازی آمریکا از طریق پیشقدمی برای تهاجم نظامی به یک کشور عربی یک گام و نکته مثبت تلقی کردند. اینکه آمریکا با معاضدت همه جانبه نیکلاس سارکوزی و دیویدکامرون خواهان تغییر رژیم در سوریه می باشد و کلیت اتحادیه عرب و بیشتر کشورهای مسلمان منطقه از آن حمایت می کنند خود به وضوح تفوق هنجاری محیط بین المللی را به معادلات داخلی در کشورهای خاورمیانه به نمایش می گذارد. مردم در این جغرافیا فزونتر از همیشه به این سوی گرایش نشان می دهند که آمریکا بطور اخص و غرب به طور اعم از نقطه نظر اخلاقی در سطحی متفاوت تر و فراتر قرار دارد و چنین درک و بینشی اقبال وسیعی از توده ها را به همراه آورده است که این واقعیت هراس رهبران کشورهای عرب برای حمایت مجدانه از لشگرکشی غربی به سرزمین های منطقه را به حداقل رسانده است. پس اینکه دولت عربستان سعودی با حمایت فرانسه پرداخت پول برای استخدام مزدور در جهت تغییر رژیم در یک کشور عربی را که زمانی تحت سلطه استعمارگران فرانسوی بود با افتخار فراوان اعلام می کند نباید کمترین تعجب را برانگیزد.