جنبش های عربي و استفاده اسرائيل از غفلت رسانهها
با شدت گرفتن جنبش های عربي در خاورميانه و همچنين تشديد بحران اقتصادي در غرب رسانههاي خبري منطقهاي و بين المللي برنامههای اصلی خود را به پوشش اخبار و تحليلهاي اين حوادث اختصاص دادند. این تحول در سمتی حرکت می کند که اخبار مربوط به مسئله فلسطين به حاشيه رانده شود. رژیم اسرائيل نيز با استفاده از اين فضا سعي در سرعت بخشيدن به اجرايي كردن برنامههاي خود در مورد سرزمينهاي اشغالي دور از فشار افكار عمومي جهان دارد.
امروزه، رسانههای ديداري، شنيداري و مكتوب به صورت ماهوارهاي و اينترنتي به بخشي مهم در گردش اخبار و اطلاعات در ميان مردم تبديل شده و تاثير زيادي در افكار عمومي پيدا كرده است. به طوري كه كنترل آن را از دست دولتها خارج كرده است. نقش رسانهها به قدری پررنگ ميباشد که این تکنولوژی به ابزار مهمی برای فعالیتهای سیاسی و اعتراضاتی و همين طور پيشبرد اهداف قدرتهاي صاحب رسانه تبدیل شده است.
قضيه فلسطين بعد از جنگ هاي خونين بين دهه های 1940 تا 1970 و اشغال كامل فلسطين و بخشي از اراضي عربي وارد مرحله جديدي يعني مقاومت شد. بقا و تداوم جریان مقاومت، وابسته به میزان حمایت افكار عمومی و مشاركت همسو در عرصه های مختلف مبارزاتی آن است. برای همین منظور گروههای مقاومت همواره به دنبال فرایندی برای جلب افکار و حمایت عمومی هستند و در پی گسترش و همگانی كردن مقاومت برای دستیابی به اهداف خود يعني آزادي فلسطين میباشند.
يكي از مهم ترين ابزارهاي دستيابي به اين اين امر رسانه هاي خبري است كه با پوشش خبري وقايع مانع پيشبرد سياست هاي توسعه طلبانه اسرائيل در مناطق اشغالي شده و همچنين مانع سركوب خشن نيروهاي مقاومت ميشوند. اين كاركرد را ما به وضوح بعد از جنگ 33 روزه در سال 2006، جنگ غزه در سال 2009 و همينطور در حمله به كشتي آزادي ديديم كه با پوشش وقايع آن افكار عمومي جهاني بر عليه اسرائيل به حرکت درآمد و اين رژيم را به شدت تحت فشار قرار داد.
اسرائيل به عنوان يكي از مهم ترين قدرتهاي امنيتي و نظامي منطقه خاورميانه با ضعفهای عمده ای همچون فقدان عمق استراتژيك و جمعیت ناهمگن روبرو بوده اما مهم ترين ضعف اين رژيم عدم مشروعيت و عداوت افكار عمومي مردم منطقه است و اين مسئله نيازمند تغييرات بزرگي در منطقه می باشد كه از ملزومات آن رسانه هاي خبري است. یکی از تغييرات مورد نظر اسرائيل در خاورميانه سقوط نظام در كشورهاي محور مقاومت و روي كار آمدن حكومت طرفدار غرب است تا كه وارد گفتگوي صلح با اسرائيل شوند و به نوعي به آن مشروعيت ببخشند. تغییر دیگر خارج شدن قضيه فلسطين از اولويتهاي سياسي - امنيتي خاورميانه و فراموشي نسبي اين مسئله است.
با آغاز جنبش های عربي و شدت گرفتن بحران اقتصادي توجه رسانه ها از قضيه فلسطين منحرف شد و به پوشش خبري اين وقايع پرداخت و همين امر باعث به حاشيه راندن قضيه فلسطين شد و فشار افكار عمومي را بر اسرائيل كاست. اين امر با وقايع سوريه به عنوان يكي از حاميان مقاومت همراه شد که به رژيم اسرائیل فضاي لازم را براي پيشبرد اهداف خود داد. برخي از اين اقدامات در اين خلا خبري عبارتند از:
- ادامه محاصره و شدت یافتی حملات به نوار غزه كه منجر به كشته شدن فلسطينيان و برخي از فرماندهان و مبارزان جهاد اسلامي و حماس شده است؛
- آغاز بازداشتهاي گسترده مبارزين، خبرنگاران و فعالان فلسطيني در كرانه باختري رود اردن؛
- عدم برجسته شدن خبري مبادله اسراي فلسطيني با يك نظامي اسير اسرائيل كه به نوبه خود پيروزي بزرگي براي مقاومت اسلامي و در كل محور مقاومت در خاورميانه محسوب ميشد؛
- توسعه و ادامه شهرک سازي با سرعت بيشتر در كرانه باختري كه از اقدامات استراتژيک اسرائيل است كه در صورت عدم پوشش خبري بر توسعه اشغالگري اين رژيم در اراضي 1967 كمک ميكند؛
- توسعه نظامي گري، بازسازي و رفع ضعفهاي خود در جنگهاي اخير و برگزاري مانورهاي گسترده در مرزهاي لبنان، سوريه، مصر و جرأت مطرح كردن حمله نظامي به ايران؛
- كاسته شدن از شور انقلابي و درگيري در مسائل داخلي در مصر و همراه با سكوت خبري که منجر به پذيرفتن تدريجي ادامه روابط اين كشور با اسرائيل شده است؛
- گسترش روابط اقتصادي، نظامي و امنيتي با شرق آفريقا و سودان جنوبي و نفوذ در عمق استراتژيک جهان عرب؛
- به حاشيه رفتن تشكيل دولت فلسطيني در هياهوي انقلاب های عربي، زيرا تشكيل اين دولت بيشتر از آن كه اقدامي عملي باشد، اقدامي نمادين بود كه احتياج زيادي به فضاي رسانه اي از سوي رسانه هاي خبري همسو و عربي داشت؛
- موضع گيري كانديداهاي رياست جمهوري آمريكا به نفع اسرائيل و عدم پوشش لازم خبری آن در جهان عرب؛
- همنوايي خواسته يا ناخواسته جريان محافظه كار با اهداف اسرائيل در محكوميت محور مقاومت و فشار برآن.
البته ذكر اين نكته هم ضروري است كه انقلابهای عربي و پوشش خبري آن پروژهاي طراحي و برنامه ريزي شده توسط اسرائيل يا متحدانش نيستند بلكه خصلت رسانههاي خبري اين گونه است كه اخباري را بيشتر پوشش ميدهند كه مخاطب بيشتري دارد و هم اكنون نيز انقلاب های عربي در خاورميانه و همچنين تشديد بحران اقتصادي در غرب بيشتر مورد توجه مردم است. اسرائيل با استفاده از اين غفلت خبري به پيشبرد اهداف اشاره شده اقدام كرده است و به نظر ميرسد در صورت تداوم اين امر تا حدودي به اهداف خود در آينده نه چندان دور دست يابد.
جمهوري اسلامي ايران به عنوان ستون جريان مقاومت در خاورميانه ميبايست با تمام ظرفيت رسانهاي و ديپلماتيك با كمک همپيمانان منطقه اي خود با اولويت قرار دادن مسئله فلسطين در بعد عملي و رسانهاي مانع از پيشبرد اهداف اسرائيل شود و ضمن كم كردن فشار رسانهاي بر سوريه، همچنان فشار افكار عمومي جهاني و منطقهاي را بر اسرائيل حفظ كند.
نویسنده
حسین آجورلو
حسین آجورلو پژوهشگر ارشد مهمان در پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه است. وی دانش آموخته دکتری رشته روابط بین الملل و دیپلماسی در دانشگاه اسلامی لبنان می باشد. حوزه مطالعاتی آقای آجورلو مطالعات اعراب و اسراییل و مسائل خاورمیانه است.