ایران و کنگره جهانی نفت دوحه
ببیستمین کنگره جهانی نفت در سطحی نستباً بالا در حالی در دوحه قطر برگزار شد که حضور هیأت ایرانی دراین نشست همزمان با تهدید به تحریم انرژی ایران از سوی اروپا، آمریکا و حتی کشورهای شرق آسیا در روزهای اخیر است. در چنين شرايطي به نظر می رسد مشارکت فعال نفتی در صحنه بین المللی، در تأمین امنیت بین المللی ایران و تنش زدایی از فضای موجود بکاهد.
کنگره جهانی نفت با حضور بازیگران دولتی از وزرای نفت و انرژی قطر، امارات، کویت، بحرین، عمان، هند، روسیه و ایران تا مدیران ارشد بزرگترین شرکت های نفتی از جمله آرامکو، بریتیش پترولیوم، شل، شرکت پتروشیمی چین، رسپول اسپانیا و دولیت پتروبراس برزیل در روزهای ابتدایی دسامبر برگزار شد. نشستی با سابقه نزدیک به یک قرن که به همت توماس دوهرست اولین بار در سال 1933 برگزار شد و از ابتدا با هدف انتقال دانش فني، تبادل اطلاعات و روزامدي در صنعت نفت جهان تشکیل گردید.
این نشست دوحه با موضوع چاره اندیشی برای ارتقای سطح همکاری ها، نوآوری و سرمایه گذاری در تمام حوزه های انرژی با اتفاق نظر درباره راه حل هایی برای تأمین امکان دسترسی جهانی به انرژی های قابل اعتماد، مقرون به صرفه و سازگار با محیط زیست در آینده نزدیک و بلند مدت برگزار شد.
با توجه به اظهارات وزیر نفت ایران در اجلاس دوحه که هرگونه راه حل برای مواجهه با چالش های پیش روی جهان در تامین انرژی را مستلزم استقلال حوزه اقتصاد از حوزه سیاست از طریق همکاری های منصفانه و مشترک اعلام نمود، ضروری است بسترها و ساختارهای همکاری های حوزه انرژی ایران با بازیگران مطرح به درستی مطالعه و تبیین شود.
از آنجا که امنیت انرژی به توانایی تضمین و تأمین نیازهای ضروری انرژی در آینده از طریق ذخایر داخلی کافی و یا ذخایر خارجی با ثبات و قابل دسترسی اطلاق می شود این مهم جز با تعامل منسجم و سیاست خارجی فعالانه فراهم نمی شود. نفت ثروتی استراتژیک است که ابزاری کارآمد در حوزه سیاست خارجی به شمار می آید.
ابلاغ قانون عضویت ایران در مجمع بین المللی انرژی (IEF) توسط رییس جمهور که در نیمه آذر امسال برای اجرا صادر شد، در راستای نیاز به برقراري باثبات تر مناسبات في مابين با تولید کنندگان و مصرف کنندگان نفت صورت گرفته است. عضویت ناظر ایران در منشور انرژی نیز یکی دیگر از بسترهای همکاری ساختارمند در عرصه تولید، عرضه و انتقال انرژی و رفع تهدیدات است. منشور انرژی مهم ترین معاهده بین المللی است که سرمایه گذاری، تجارت، ترانزیت و حل و فصل اختلافات، اصلی ترین ارکان آن به شمار می آید. چالش های اخیر اتحادیه اروپا بر سر تحریم نفتی ایران و محاسبه سود و زیان بعدی، بیش از پیش نقش همکاری های با ثبات در عرصه انرژی را در تأمین امنیت ملی آشکار می سازد.
چالش های پیش روی دیپلماسی انرژی جمهوری اسلامی ایران، بحث گسترده تحریم ها در حوزه مصرف کنندگان اروپایی و برخی آسیایی هاست. هرچند گاتر اوتنگر، کمیسر انرژی اتحادیه اروپا موج رسانه ای وضع تحریم نفتی اروپا علیه ایران را تکذیب می کند اما تلاش های برخی از اعضا همچنان ادامه دارد. ایران از ژانویه 2011 تا ژوئن روزانه 450 هزار بشکه نفت خام به اتحادیه اروپا صادر کرده است.
درواقع ایران سومین تأمین کننده بزرگ نفت اروپا به شمار می آید. به طور کلی صادرات نفت خام ایران از ژوئن 2010 تا ژوئن 2011 به طور متوسط روزانه 2 میلیون و 19 هزار بشکه بوده که از این میزان حدود یک چهارم صادرات آن به اروپا رفته است. با توجه به این حجم از صادرات با شرکای اروپایی و هزینه های سنگین جایگزینی برای اروپایی ها، شایسته است دیپلماسی انرژی ایران در محافل بین المللی نفتی فعالانه از مشارکت برابر و سرمایه گزاری های مشترک و نیز حجم سرمایه گزاری های خارجی استقبال نماید.
در بیستمین کنگره جهانی نفت زمزمه تحریم احتمالی نفت ایران از سوی خبرگزاری ها چنان بود که حتی رناتو برتانی، رییس جدید کنگره نیز ترجیح داد صریحا اعلام دارد بحث تحریم یک بحث سیاسی است و این کنگره به مسائل تکنیکی، فنی، ایمنی و سلامتی و مسئولیت پذیری اجتماعی می پردازد. علی رغم چانه زنی های غیر رسمی و محرمانه میان شرکت کنندگان برای بررسی بدیل های موجود در صورت تحریم، این گزینه ها چندان خوشایند نیست.
ظرفیت مازاد بازار تولید نفت در دنیا در سال 2012 حدود 4 میلیون و 400 هزار بشکه است که 3 میلیون و 200 هزار بشکه آن مختص عربستان است اما کیفیت نفت عربستان بسیار سنگین است. حتی در مسئله بحران لیبی آژانس بین المللی انرژی ناچار شد 60 میلیون بشکه از نفت سبکش را آزاد کند تا موازنه برقرار شود. چالش اوباما و کنگره و نیز عدم توافق اتحادیه اروپا در این مورد شاهد ماجراست.
با توجه به اینکه ممکن است سطوح تحریم های نفتی دربرگیرنده حوزه های خرید نفتی، فروش فرآورده های نفتی، سرمایه گذاری، خدمات مدیرت توسعه منابع، فروش تجهیزات و قطعات و معاملات مالی شود، به نظر می رسد جمهوری اسلامی ایران شایسته است با حضور در مجامع بین المللی نفتی و عضویت در کنوانسیون های انرژی با تأکید بر حقوق خود به عنوان تولید کننده ای در خور، احتمال و زمینه موجبات تحریم های همه جانبه شورای امنیت را کاهش دهد و از اجماع علیه کشور جلوگیری نماید.
بنابراين چنانچه دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران همسو با اظهارات وزیر نفت در دوحه بتواند الزامات استقلال حوزه اقتصاد از سیاست را فراهم سازد و اهمیت تأمین امنیت انرژی و تعهد خود در این حوزه را به شرکای نفتی اش یادآور شود، با شکستن تحریم ها موجبات تعامل در عرصه تولید، عرضه و انتقال نفت فراهم می شود. کنگره جهانی نفت فرصتی بود تا جمهوری اسلامی ایران ضمن بیان دیدگاه های خود، بازارسنجی نموده و با اتخاذ سیاست خارجی فعالانه با شکستن تحریم ها ضمن جلوگیری از فرسودگی توانمندی کشور سبب رشد اقتصادی کشور را فراهم کند.