اردوغان و حکومت اقلیم کردستان عراق

حکومت اردوغان از زمان به دست گرفتن قدرت، تلاش هایی را در راستای حل مساله کردها انجام داده است. یکی از مهمترین اقدامات در این راستا، تغییر سیاست  خود نسبت به حکومت اقلیم کردستان (KRG) در شمال عراق بود. 
 

آنکارا پس از جنگ خلیج فارس بین سال های 91-1990 از تماس مستقیم با KRG خودداری کرد، زیرا نگران بود برقراری روابط، تمایل KRG را برای استقلال تقویت کند و به افزایش تقاضاها برای خودمختاری و استقلال بیشتر در میان جامعه کردهای خود  منجر شود. 
 

تقاضاهایی که مقامات ترک آنها را به عنوان تهدید مستقیم علیه وحدت و تمامیت ارضی دولت ترکیه می بینند. ارتش ترکیه با برقراری روابط رسمی با KRG به شدت مخالفت می کرد زیرا ارتش بین حزب کارگران کردستان ترکیه(پ.ک.ک) و حکومت منطقه ای کردستان عراق تفاوتی قائل نبود. نگرشی که در میان بسیاری از مقامات ارشد کمالیست حاکم بود و  مقامات ترکیه معتقد بودند رهبران کرد عراقی شریک قابل قبولی برای گفتگو نیستند.
 

اما سیاست ترکیه در قبال حکومت اقلیم کردستان عراق در اواخر سال 2008 تغییر کرد. در ماه اکتبر، مراد اوزچلیک، فرستاده ویژه ترکیه به عراق و احمد داوود اوغلو، مشاور اصلی اردوغان در حوزه سیاست خارجی با مسعود بارزانی در بغداد ملاقات کردند ، دیداری که موجب یک سری تماس های رسمی با مقامات KRG و در نهایت  به بهبودی روابط میان آنکارا و اربیل(هولیر) خصوصا در زمینه اقتصاد منجر شد. 
 

البته در این بهبودی روابط عوامل متعددی تاثیر گذار بوده اند زیرا هردوی آنها سنی، سکولار و متحدغرب هستند. هیچکدام از آنها، نزدیکی و همگرایی عراق تحت رهبری شیعیان با ایران را در راستای منافع استراتژیک خود نمی بینند. از جمله عوامل مهم و اساسی دیگر در این راستا، افزایش کنترل مدنی بر ارتش ترکیه  در سال های اخیر بوده که امکان تغییر رویکرد نسبت به مساله کردها را برای آنکارا آسان تر کرده است. در طول دوران حیات سیاسی ترکیه مدرن، ارتش ترکیه سیاست های این کشور را در قبال کردها چه در داخل و چه در خارج، تعیین می کرد، اما در دهه اخیر نفوذ سیاسی نظامیان به واسطه اصلاحات ترکیه در راستای پیوستن به اتحادیه اروپا،  کاهش یافته و سیاست ترکیه نسبت به کردها تا اندازه ای انحصار زدایی و در نتیجه  تا اندازه ای امنیت زدایی شده است. 
 

در واقع، روابط  رو به رشد ترکیه و KRG، منافع مشترک  دو بازیگر را در منطقه منعکس می کند و در این زمینه  می توان گفت منافع اقتصادی، پیوندهای سیاسی را تقویت می کند. اقتصاد دو بازیگر به هم وابسته و مرتبط است و تقریبا 80 درصد کالاهای فروخته شده در KRG در ترکیه ساخته می شود و در حال حاضر حدود 1200 شرکت ترک در شمال عراق مشغول به کار هستند. ترک ها بیش از دو میلیارد دلار در تجارت و سرمایه گذاری منطقه کردستان عراق کسب کرده اند و سود کنندگان اصلی طرح های KRG با بودجه  100 میلیارد دلاری در پروژه های زیرساختی هستند. آینده KRG خصوصا آینده اقتصادی آن، تا اندازه زیادی به روابطش با ترکیه بستگی دارد. اگرچه KRG در داشتن ذخایر نفت ثروتمند است، اما  نیاز دارد تا آن را استخراج و به بازارهای غربی منتقل کند. خطوط انتقال نفت از شمال عراق از مدت ها قبل به بنادر ترکیه در مدیترانه کشیده شده اند، خطوطی که کارآمدترین و کم هزینه ترین ابزار برای انتقال نفت عراق به اروپا هستند. 
 

از طرف دیگر، در روند تقویت روابط بین ترکیه و منطقه کردستان عراق، مقامات کردعراقی در سال های اخیر در راستای حفظ امنیت و ثبات منطقه و مرزهای خود با ترکیه، ضمن مخالفت با هر نوع راه حل نظامی  در مورد پ. ک. ک بر راه حل صلح آمیز تاکید کرده اند. 
 

البته دولت ترکیه از نوزدهم اکتبر سال 2011 عملیات نظامی گسترده ای را برای تعقیب اعضا حزب کارگران کردستان ترکیه (پ.ک.ک) در مناطق مرزی خود با شمال کردستان عراق در واکنش به حملات اخیر پ.ک.ک آغاز کرد. آنکارا معتقد است بواسطه وجود حاشیه امنیتی در شمال عراق، پ ک ک براحتی می تواند از این طریق عملیاتش علیه ترکیه را ساماندهی کند ازاین رو از دید آنکارا جلب همکاری مقامات کرد عراقی برای مقابله با پ ک ک اهمیت خاصی می یابد. در این راستا، اخیرا شماری از رهبران احزاب و گروههای کرد در ترکیه به منظور مذاکره با رهبران کرد عراقی راهی این کشور شدند و متقابلا سفر برخی از رهبران کرد عراقی را نیز به ترکیه به همراه داشت.  
 

این نشان می دهد که مقامات KRG در آستانه خروج نیروهای آمریکایی از عراق و قدرت رو به رشد حکومت مرکزی در بغداد، به این نتیجه رسیده اند که رابطه خود را با ترکیه بهبود ببخشند و با ایفای نقش فعال تری در حل  صلح آمیز منازعه ترکیه و پ. ک. ک، بر اهمیت استراتژیک خود در نزد ترکیه و کشورهای منطقه بیافزایند. ترکیه نیز در راستای سیاست به حداقل رساندن مشکلات با همسایگان، سعی کرده است روابط اقتصادی و دیپلماتیک خود را با منطقه کردستان عراق  گسترش داده و علاوه بر تامین منافع اقتصادی خود، از این روابط به عنوان ابزاری برای کنترل  پ.ک.ک توسط مقامات KRG بهره برداری کند.