نهادهای مدنی و الحاق ترکیه به اتحادیه اروپا(4)

از اردوغان سؤال شد آیا ترکیه تغییر جهت داده است؟ آیا از عضویت در اتحادیه اروپا دلسرد شده و به یک جهت دیگر روی آورده است؟ پاسخ داد : برخی از کشورهای اتحادیه اروپا درباره ترکیه با پیش داوری برخورد و مسائل را ارزیابی می کنند. ترکیه علیرغم آنکه اصول و معیارهای اتحادیه اروپا را اجرا کرده است، ولی اتحادیه از گشودن سرفصل های جدید خودداری می کند اما ترکیه به عزم راسخ خود برای عضویت کامل در اتحادیه ادامه می دهد.
 

 این سخنان و دیدگاهها نشان می دهد که عزم ترکیه برای الحاق در اتحادیه جدی است ولی بایستی به این سؤال پاسخ داد که در عرصه نهادهای واسط و نهادهای جامعه مدنی چه دیدگاهی در مورد الحاق ترکیه به اتحادیه اروپا وجود دارد؟

1- عرصه احزاب سیاسی:

احزاب محافظه کار، ناسیونالیست و اولترا ناسیونالیست و دمکرات مسیحی، با الحاق کامل ترکیه به اتحادیه اروپا مخالفت ورزیده و به جای آن از ایده شراکت ویژه و مشارکت ممتاز دفاع و حمایت می کنند. احزاب مذکور از دریچه مذهب و دیانت و از منظر هویتی، فرهنگی، اجتماعی و تاریخی به الحاق ترکیه به اتحادیه اروپا نگاه می کنند. هویت ، فرهنگ و جامعه اسلامی ترکیه و متفاوت بودن آن از مسیحیت و سابقه تاریخی هجوم عثمانی به سرزمینهای اروپایی، دلیل ارائه مشارکت ممتاز ترکیه در ارتباط با اتحادیه اروپا بجای الحاق ترکیه به اتحادیه اروپاست.
 

ترکیه شراکت ممتاز را رد کرده و معتقد است که تنها به الحاق فکر می کند. در این میان عبداله گل رئیس جمهور ترکیه نیز گفته است : اتحادیه اروپا با جمعیت نیم میلیاردی خود نباید از ترکیه با جمعیت هفتاد میلیونی هراس داشته باشد. وی همچنین اعلام کرده است که آنانکه خواستار توسعه روابط جهان هستند بایستی همزیستی درکنار ادیان دیگر را درک کنند.

در مقابل احزاب سوسیال دمکرات، سبزها، لیبرالها، احزاب چپ گرا، و عمده روشنفکران و نهادهای مدنی دیدگاه دیگری نسبت به الحاق ترکیه به اتحادیه اروپا دارند. این گروه عدم پذیرش ترکیه در اتحادیه را به دلیل مسائل فرهنگی و مذهبی غیر قابل قبول می دانند. احزاب مذکور ریشه در طبقه روشنفکر عموماً آزادیخواه، سکولار و افکار کاسمو پلتین و جهانی دارند. این افکار با افکار برخی چون پاپ بندیکت شانزدهم مخالفند که اعلام کرده بود خواستار عدم پذیرش ترکیه مسلمان به عضویت در اتحادیه اروپاست. البته بعدها عنوان شد که جوزف راتزنیگر در سال 2004 قبل از اینکه پاپ شود این اظهارات را بیان کرده بود.
 

2-فرهنگ گرایان  و استراتژیستها: 

فرهنگ گرایان بر این باور و نظرند که اتحادیه اروپا، از کشورهایی تشکیل یافته که از فرهنگ مشترکی برخوردار هستند و عناصر این فرهنگ را تمدن یونانی، حقوق رم باستان و مسیحیت تشکیل می دهد. فرهنگ گرایان معتقدند که چون ترکیه دین و فرهنگ متفاوتی دارد ،پس باید در خارج از مرزهای اتحادیه اروپا بماند.
 

در این میان استراتژیست ها معتقدند که اتحادیه اروپا باید در مسیر تحولات جهانی حرکت کرده و بایستی در میان قدرتهای جهانی منافع خود را گسترش دهد. استراتژیست ها معتقدند که اتحادیه اروپا برای تبدیل شدن به یک نهاد قدرتمند و مؤثر جهان چون گروه BRIC بایستی کشوری چون ترکیه را به عضویت خود بپذیرد. ترکیه با زیر سیستم هایی مؤثر چون خاورمیانه ، شبه جزیره بالکان، مدیترانه، آسیای مرکزی و قفقاز، در ارتباط بوده و می تواند جایگاه اتحادیه اروپا را ارتقا بخشد.
 

3- اروپاگرایان و فرا آتلانتیک گرایان :

 این گروه نگاه های سیاسی، دفاعی و امنیتی به اتحادیه اروپا دارند.از منظر آنان، اتحادیه موجودیتی مستقل و منحصر به فرد دارد و معتقدند نقش ناتو در اروپا کاهش یافته و به جای آن می بایست با تشکیل یک بافت و ساخت نظامی و امنیتی مانند ارتش مستقل برای اتحادیه ساخته شود.
 

در مقابل فرا آتلانتیک گرایان در اتحادیه اروپا و به طور کلی در اروپا، در اکثریت بوده، و از ایده اروپا گرایان حمایت نمی کنند. فرا آتلانتیک گرایان، برای تحقق الحاق ترکیه به اتحادیه اروپا تلاش می کنند. انگلستان و ایتالیا و آمریکا در زمره این کشورها قرار دارند . کشورهای مذکور به ترکیه به عنوان کشوری که به امنیت و ثبات جهان کمک می کند و در مبارزه با تروریسم با آنان مشارکت دارد، نگاه می کنند. این کشورها همچنین به جایگاه ژئواستراتژیک و ژئوپلتیک ترکیه در زمینه انتقال انرژی نیز واقفند. واقعیت این است که از نیمه دوم سال 1999 روابط دو جانبه ترکیه – اروپا از حوزه سیاسی _ اقتصادی به حوزه امنیتی و دفاعی نیز گسترش یافته است.

اردوغان در همین رابطه اعلام کرده است که ترکیه در ناتو و نهادهای امنیتی اروپایی به وظایف خود عمل کرده و انتظار دارد که آمریکا و کشورهای غربی نیز با ترکیه همکاری نمایند . در این میان عضویت ترکیه در عمده نهادهای اروپایی چون پارلمان، کمیسیون اروپا، ناتو و... دیدگاه فرا آتلانتیک گراها را در مورد ترکیه تقویت می کند.
 

4- نهادهای مدنی و افکار عمومی اتحادیه اروپا: 

الحاق ترکیه به اتحادیه منوط به حمایت افکار عمومی و نهادهای مدنی اتحادیه از این الحاق است. سؤال اساسی این است که دیدگاه نهادهای مدنی و افکار عمومی اتحادیه نسبت به این الحاق چیست؟ دیدگاه افکار عمومی ضمن اینکه از اهمیت بسیاری برخوردار است ولی همیشه شاهد تغییر و دگرگونی بوده است. در برخی دوره ها مانند سالهای 2004 و 2005 درصد حمایت از عضویت ترکیه افزایش یافته ولی در سالهای 2006 و 2007 کاهش پیدا کرده است. اکنون نیز وضعیت ایده ال نیست.
 

ترکیه در این زمینه سعی دارد از برخی مهاجران خود در کشورهای اروپایی استفاده کند. جذب کارگران و متخصصان ترک در کشورهای عضو اتحادیه بویژه آلمان و فرانسه و ایجاد گروه دوستان ترکیه در کشورهای عضو اتحادیه اهمیت نهادهای مدنی برای  پیش برد اهداف این کشور و عضویت ترکیه در اتحادیه را نشان می دهد.
 

در مجموع الحاق ترکیه به اتحادیه اروپا منوط به این است که از میان شاخصهای فوق کدامیک از آنها از نفوذ و تأثیر بیشتری بر اتحادیه برخوردارند. بر اساس آنچه مطرح شد اگر نفوذ استراتژیستها، سوسیال دمکراتها، لیبرالها، سبزها و فرا آتلانتیک گرایان افزایش بیابد، امکان الحاق ترکیه به اتحادیه افزایش خواهد یافت. در این چارچوب ، اگر ترکیه به معیارهای کپنهاگ در توسعه سیاسی، بسط دموکراسی، تعمیق سیستم پارلمانی ، اقتصاد بازار آزاد ، رعایت حقوق بشر، تقدم جامعه مدنی بر دولت و ...احترام گذارد، می تواند الحاق ترکیه به اتحادیه اروپا را تسریع کند. رفرم های سیاسی، رفراندوم قانون اساسی در زمینه محدودیت قدرت ارتش و ...در عرصه داخلی  و تلاش برای تبدیل به پایگاهی برای انتقال انرژی به اروپا و بویژه پروژه نابوکو، گامهایی برای الحاق هر چه زودتر ترکیه به اتحادیه اروپاست.