حضور ناتو در لیبی

ناتو به عنوان یک ساختار دفاعی چند جانبه حیات یافت تا به ایفای نقش امنیتی در اروپای غربی بپردازد . این نهاد به این دلیل شکل گرفت که شوروی و متحدین،  تهدید موجودیتی محسوب می شدند و باید این تهدید مدیریت  و در نهایت حذف می شد . این وظیفه اصلی و تعیین کننده ناتو بود اما پرواضح است که حضور ناتو پیامدهای غیر مستقیم هم داشت که خواست غیر رسمی کشورهای مطرح اروپا بود . یکی از این خواست ها جلوگیری از شکل گیری تهدیدی به نام آلمان بود . به هر تقدیر باید گفت که این ساختار سه کار توامان را در اروپا در حد فاصل شروع و پایان جنگ سرد انجام داد یعنی سازمان آتلانتیک شمالی اتحاد جماهیر شوروی را از اروپای غربی " بیرون " نگه داشت ، ایالات متحده امریکا را به اروپای غربی " وارد کرد " و کشور آلمان را در اروپای غربی " وابسته و مطیع " نگه داشت .
 

 پایان جنگ سرد که با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی اتفاق افتاد به یکباره علامت سوال بزرگی را برای ناتو بوجود آورد . حال که علت وجودی بوجود آمدن این ساختار چند جانبه نظامی از بین رفته است چه باید کرد ؟ آمریکا به عنوان بازیگر اصلی این ساختار که بیشترین بخش بودجه و بیشترین حجم ظرفیت ها را برای این چارچوب فراهم می کند و در نتیجه فرماندهی را همیشه بر عهده داشته است، تلاش را بر این قرار داد که تعریفی جدید و نقشی نوین برای این مجموعه امنیتی بوجود آورد . هر نهادی برای این که تداوم یابد و همچنان کارآمد مطرح شود باید خود را با واقعیت جدید محیطی تطبیق دهد و قدرت تطابق دهی بالا داشته باشد . در چارچوب همین نیازها بود که برای ناتو اقدامات و فعالیت "  خارج از منطقه " تعیین شد . یعنی اینکه وظایف طوری تعریف شدند که امکان حضور و فعالیت این سازمان در خارج از اروپا را فراهم آورد. ناتو وسیله ای است که در چارچوب آن آمریکا حضور و نفوذ خود را در اروپا تداوم می دهد و از طرف دیگر این امکان را برای کشورهای اروپایی بوجود می آورد که دغدغه نظامی کمتری احساس کنند و تهدید را با وجود آمریکا خیلی کم بیابند. به همین روی بخش کمتری از بودجه خود را به بخش نظامی و بیشترین سهم را به قلمرو اقتصادی اختصاص دهند . 
 

در حمله به لیبی شاهد هستیم که این سازمان دفاعی به فعالیتهای تهاجمی دست زده و مسئولیت حذف معمر قذاقی را بر عهده گرفته است . البته کار اصلی را دولت آمریکا انجام داد و پس از اینکه هسته اصلی دفاعی و هوایی کشور لیبی از بین رفت ، ادامه ماموریت به ناتو واگذار شده است . هجوم های اولیه و جنگ آغازین بر عهده نیروهای آمریکایی گذاشته شد.حمله به لیبی که آمریکا ، انگلستان و فرانسه مهره های اصلی و کلیدی آن را تشکیل می دهند  در چار چوب این منطق شکل گرفت که دولت معمر قذاقی بر طبق گفته رئیس جمهور آمریکا باراک اوباما  نه در عرض چند هفته بلکه در عرض چند روز از صحنه حذف خواهد شد. سازمان پیمان آتلانتیک شمالی اینک وسیله ای است برای اینکه غرب به رهبری آمریکا در صحنه جهانی بتواند در پوشش چند جانبه گرایی و منافع جامعه بین المللی به خواست ها و امیال خود جامه عمل بپوشاند. در حمله به لیبی آمریکا نقش اساسی و اولیه را ایفا کرد . تنها این آمریکا است که از این توانایی برخوردار است که بتواند سیستم های پدافند هوایی و دفاع هوایی را بدون فرستادن هواپیمای جنگی به یک کشور از بین ببرد . برای از بین بردن پدافند هوایی لیبی ناوهای هواپیما بر مورد نیاز است . تنها دو کشور دارای این ظرفیت هستند . آمریکا دارای ناو هواپیما بر است و کشور فرانسه برخوردار از یک ناو است . برای اینکه بتوان پدافند هوایی را به طور کامل و بدون از دست دادن هواپیما و خلبان فلج کرد نیاز به پرتاب موشک از ناوهای هواپیما بر است . به جهت همین واقعیت بود که در آغازین مراحل حمله نظامی به کشور لیبی ، آمریکا با به کار گرفتن موشک های کروز ، سیستم پدافند هوایی لیبی را کاملا نابود کرد . به دنبال پاکسازی آسمان از وجود پدافند هوایی لیبی بود که کشورهای فرانسه و انگلستان ماموریت بمباران را بر عهده گرفته اند . چون دیگر خطری هواپیمای غربی در حال پرواز بر فراز آسمان را تهدید نمی کند . به این دلیل است که اکثر قریب به اتفاق بمبارانها بوسیله دو کشوری انجام می شود که سابقه استعماری در قاره آفریقا را دارا هستند . آمریکا متوجه است که با توجه به حوادث در جهان عرب و رابطه این کشور با اسرائیل منطقی تر است که حضور برجسته و پررنگ تری نداشته باشد . به همین دلیل است که فرانسه و انگلستان در جلوی صف مهاجمان به لیبی قرار گرفته اند . اما آنچه مشخص است  این نکته می باشد که این سیاست دولت آمریکا است که به لیبی حمله شود  و کشورهای عضو ناتو و اتحادیه عرب در واقع دنبال آمریکا راه افتاده اند . با در نظر گرفتن اینکه فرماندهی نظامی کل ناتو با آمریکا است و فرمانده ناتو در لیبی باید به او در ناپل ایتالیا گزارش دهد موضوع برای آمریکا مشخص تر و بارزتر می شود . آمریکا با استفاده از سازمان آتلانتیک شمالی ناتو در صدد است که به اقدامات در لیبی وجاهت بین المللی بدهد و آن را بازتاب خواست جامعه بین المللی مطرح کند . اما آنچه مطرح است این واقعیت کتمان ناپذیر است که بدون خواست و دخالت مستقیم آمریکا امکان حمله به لیبی فراهم نمی شد و کشورهایی از قبیل فرانسه و انگلستان و دنباله روهای آنان مانند قطر و امارات متحده فرصت خودنمایی در عرصه جنگ داخلی لیبی را بدست نمی آوردند .