سیستم بین الملل، ‌جهان عرب و مداخله نظامی

رویدادهای کشورهای عربی كه كلید آن با حوادث تونس زده شد واقعیاتی را كه قابل رویت بودند ولیكن توجه معطوف به آنها نمی شد ملموس تر و واقعی تر ساخت. محققاً رویدادهای جهان عرب توجه فراوانی را به سوی خود جلب كرده اند  چرا كه كمتر كسی چنین گستردگی را پیش بینی می کرد. اما شاید آنچه ضرورت توجه فزونتر را می طلبد عملكرد كشورهای بزرگ و مطرح نظام بین الملل است . آنچه این وقایع به صحنه آورد این مهم است كه تغییرات فراوان در صحنه گیتی حادث شده است اما در عین حال بسیاری از معادلات به همان شكل سنتی و متعارف خود وجود دارند كه تعیین كننده می باشند . به هم ریختن الگوهای مستقر قدرت در سال 1991 یك واقعیت انكار ناپذیر را برای همگان محرز نمود و آن هم این است كه "در" سیستم بین الملل تحول حادث شده و این بدان معناست كه جایگاه بازیگران بزرگ دچار تغییر شده است . میزان توانمندیهای بازیگران با در هم فروریزی نظام دو قطبی از نقطه نظر حجم و كیفیت كاملاً متحول شد . تمركز توانمندیهای در دو مركز محو شدند و الگوهای متفاوت قدرت پای به صحنه گذاشتند . دو قدرت جهانی كه درگستره گیتی ایفای نقش می كردند، تبدیل به یك قدرت جهانی شد و قدرت جهانی دیگر تبدیل به یك قدرت قاره ای گشت . نقش وسیع تری بوسیله قدرت جهانی تقبل شد چرا كه فرصت این كار شكل گرفت . بازیگرانی كه در قلمرو گیتی نافذ و به شدت تاثیرگذار هستند بر این باور رفتارها و عملكردهای خود را شكل داده اند كه دیگر برای خود خطر موجودیتی احساس نمی كنند . این باور منجر به این شده که هیچ یك ضرورتی برای به چالش كشیدن تنها بازیگری كه قادر به ایفای نقش جهانی است و ابراز حضور درتمامی نقاط گیتی را دارد برای خود متصور نشوند . اینان برای خود مشكلی نمی یابند كه تنها یك بازیگر از این حجم از توانمندی برخوردار است كه به نمایش قدرت در اقصاء نقاط جهان بپردازد . این بازیگر ضرورتی در این نیافته اند كه برای توازن این قدرت جهانی به افزایش متناسب قدرت خود برای برابری اقدام كند و یا اینكه به ائتلاف های بین المللی دست بزنند تا توازن ایجاد شود . امروزه توازن اصلاً وجود ندارد و یك كشور از آن حجم از توانمندی برخوردار است كه از تك تك دیگر بازیگران بیشتر است ولیكن هیچ یك از اینان احساس خطر نمی کنند پس همانطور که گفتیم در سیستم تحولی ایجاد شده است که کاملا قابل درک است. اما باید متوجه شد كه با وجود تحول در سیستم همچنان شاهد حوادثی هستیم كه در طول تاریخ همیشه حادث شده است . مثلاً متوجه می شویم كه كشورها مورد تجاوز قرار می گیرند و یا اینكه جنگ های داخلی به چشم می خورند . می توان دریافت كه با وجود تحول در سیستم بین الملل شاهد" تحول سیستم بین الملل " نبوده ایم . تفاوت فزاینده بین این دو است . سیستم بین الملل دچار تحول نشده است چون همچنان مشاهده می كنیم كه نقض نظم ضرورتاً منجر به تنبیه نمی شود و اینكه قانون بر روابط بین كشورها حاكم نیست . در كشورهای متعددی جنگ داخلی جریان دارد و در كثیری از كشورها حكومت های مستقر با توسل به قوه قهریه به تداوم خود ادامه می دهند . در این شرایط سازمانهای بین المللی و مخصوصا سازمان ملل متحد كه مسئولیت نظم جهانی را بر عهده دارد اقدامی انجام نمی دهد چون كشورهای بزرگ و بازیگران مطرح یعنی پنج كشور چین ، روسیه ، آمریکا ،‌فرانسه و انگلستان ضرورتی برای این كار نمی یابند ،‌اما هر زمان به دلیلی این كشورها احساس كنند كه شرایطی وجود دارد كه برای آنان پی آمدهای مثبت به همراه ندارد و منجر به تضعیف جایگاه آنان می شود تحت نهادهای بین المللی به شدت فعال می شوند و مداخله را الزامی می یابند . این پنج كشور هر زمان كه به دلایلی وضع موجود را آسیب پذیر بیابند در صورت توافق با یكدیگر سازمانهای بین المللی را به صحنه می آورند كه دستاوردهای خود را حفظ كنند و یا اینكه هزینه های خود را كاهش بدهند. 

ما در حوادثی كه دركشورهای عرب تاكنون حادث شده است به خوبی شاهد چشم اندازهای مشترك این پنج بازیگر مطرح بوده ایم . اینان به توافق رسیدند كه در رابطه با حوادث دركشور خاصی دخالت نظامی را برای اثر گذاری در معادلات قدرت در آن كشور به صحنه آورند در حالیكه در سرزمین های دیگر كه شاید ضرورت دخالت سازمانهای بین المللی فزاینده تر بود چنین اتفاقی حادث نشده است . این به خوبی قابل فهم است زیرا سیستم بین الملل دچار تحول و دگرگونی نشده است و آنچه با سقوط اتحادیه شوروی پا به صحنه گذاشته همانا تغییر "در کمیت عملکرد" سیستم بین الملل است . بنابراین می توان گفت چرا با وجود اینكه شرایط و اوضاع در تعدادی از كشورهای مواجه با جنبش های اجتماعی در جهان عرب یكسان است اوضاع و كیفیت حوادث تنها در یكی از آنها توجه سازمان ملل متحد و حساسیت های بین المللی را بر انگیخته است.