جزاير مصنوعی خليج فارس و منافع ملی ايران

موضوع ساخت جزاير مصنوعي امارات در خليج فارس چند وقتي است كه با حساسيت از سوي افكار عمومي و رسانه هاي ايراني دنبال مي شود و اخيرا نيز واكنش هاي انتقادآميزي را از سوي مقامات عاليرتبه ايراني به دنبال داشته است.
 

حساسيت اين موضوع بيش از هر چيز به جايگاه تاريخي، هويتي، اقتصادي، سياسي – امنيتي و زيست محيطي خليج فارس در منافع و امنيت ملي ايران بستگي دارد. خليج فارس نقطه اصلي تجارت بين المللي ايران و ورود به آب هاي آزاد، صدور انرژي و تمركز سياست خارجي، منطقه اي و بين المللي ايران است. اين ويژگي ها همزمان چالش ها و فرصت هاي زيادي براي منافع ايران به همراه دارد. به نحوي كه مي توان اهميت خليج فارس را همانند اهمیت امنيت داخلي ايران دانست.
 

ساخت جزاير مصنوعي در خليج فارس از جنبه هاي مختلف براي ايران حايز اهميت است. نخست: امنيت انرژي؛ منطقه خليج فارس يكي از غني ترين منابع انرژي جهان (نفت و گاز) را دارا مي باشد. بسياري از اين منابع شناسايي و بين كشورهاي ساحلي تقسيم شده و بسياري نيز به مرور شناسايي مي شوند مثل ذخاير گازي در حوزه هاي پايين دستي خليج فارس در نزديكي تنگه هرمز. اين مساله از لحاظ تقسيم منابع بين دولت هاي ساحلي و يا حضور سرمايه گذار ها و شركت هاي خارجي و به تبع بازيگران خارجي در منطقه مهم است.
 

دوم: ژئوپلتيك مرزها؛ هر چند از لحاظ قواعد حقوق بين الملل چنين جزاير مصنوعي قواعد و مقررات مشخص و خاص خود را دارند، مثلا درياي سرزميني شامل آنها نمي شود، يا چون اين جزاير متصل به ساحل امارات هستند بنابراين شرايط آنها با جزاير مصنوعي وسط دريا متفاوت است و غیره، اما مساله مهم همچنان حق، حقوق و توقعاتي است كه مي توانند احتمالادر آينده ايجاد شوند، مثلا افزايش تعداد اين جزاير در منطقه مي تواند از لحاظ ايجاد خط مبداء در اتصال نقاط مختلف اين جزاير و حق و حقوق ناشي از آن در زمينه حاكميت در آب هاي داخلي يا ايجاد مناطق اقتصادي انحصاري در زمينه بهره برداري انحصاري از ماهيگيري و غیره به گونه اي مطرح باشند.
 

سوم، مسايل زيست محيطي كه شايد از آن بتوان به عنوان مهم ترين تهديد نام برد. خليج فارس داراي يك اكوسيستم بسته دريايي است. بنابراين دخالت در سيستم طبيعي آن محيط زيست منطقه را حساس و آسيب پذير مي كند و به دليل وابستگي متقابل زيست محيطي آثار زيانبار آن به سواحلي ايران نيز مربوط مي شود. ساخت اين جزاير مطمئنا از لحاظ آسيب رساني به گونه هاي گياهي و موجودات زنده سطح و بستر آب، آسيب رساني به جريان هاي طبيعي ورود و خروج جريان هاي آبي بستر خليج فارس و همچنين آلودگي ناشي از حضور جمعيت و فاضلاب هاي شهري اين جزاير لوكس، آثار زيانباري براي منطقه خواهد داشت.
 

نهايتا تداوم ساخت چنين جزايري در آينده است. اين مساله هم در سطح داخلي شيخ نشين هاي امارات مثل ابوظبي، شارجه، راس الخيمه مطرح است و هم در سطح ساير شيخ نشين هاي منطقه مثل بحرين و كويت. در طول سال هاي گذشته، كشورهاي كوچك عربي خليج فارس به منظور توسعه صنعت توريسم، جذب منابع مالي و سرمايه گذاري خارجي و مهم تر از همه كسب پرستيژ در جهت تقويت مبناي هويتي و انسجام ملي، رقابت شديدي را براي توسعه طرح هاي عمراني با موضوعات خبرساز جهاني شروع كرده اند. شايد اگر ركود اقتصادي جهاني نبود، گستره اين طرح ها بيشتر از امروز بود.
 

از جمله اين طرح ها مي توان به مترو تازه تاسيس دوبي و احداث بلندترين برج جهان در اين شهر، تاسيس شبكه الجزيره در قطر و تلاش اين كشور براي برگزاري مسابقات جهاني فوتبال 2022، برگزاري مسابقات اتومبيلراني فرمول يك در بحرين، افتتاح شعبه موزه لوور پاريس در ابوظبي و تاسيس اولين راكتور هسته اي در شهر ابوظبي در سال 2017 اشاره كرد. مطمئنا ساخت جزاير مصنوعي در امارات به صورت الگويي از سوي ساير اميرنشين هاي منطقه نيز دنبال مي شود تا از قافله رقابت عقب نمانند.
 

در چنين شرايطي، موضوع جزاير مصنوعي در خليج فارس بايد در قالب بحث هاي كارشناسي و البته بدون هياهو و ايجاد حساسيت زياد پيگيري و مديريت شود. ويژگي هاي اين موضوع به گونه اي است كه ايران مي تواند و بايد حق و حقوق خود را از طريق سازمان ها و نهادهاي منطقه اي و بين المللي پيگيري كند.