اصول جدید سیاست خارجی ترکیه

با توجه به نظام جدید جهانی، خصوصیات، ویژگیها و اولویتهای سیاست خارجی کشورها تغییر یافته است. در این میان ترکیه نیزتحت تفکر احمد داود اوغلو وزیر خارجه این کشور، اصول جدیدی را بر سیاست خارجی سنتی و کمالیستی ترکیه افزوده است. سیاست خارجی سنتی و کمالیستی، صلح در داخل و صلح در خارج، همکاری با غرب و عدم توجه به شرق و منطقه خاورمیانه را شامل می شد.

در مقابل، اصولی که وی برای تحقق اهداف سیاست خارجی ترکیه از زمان به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه مطرح کرده و از سال 2004 به منصه ظهور رسیده است عبارتند از:
در رأس این اصول، ایجاد تعادل میان امنیت و آزادی است. براساس این اصل نمی توان به بهانه امنیت، آزادی رامحدود ساخت و برعکس.

ایجاد روابط با توجه به سیاست مسأله در حد صفر با همسایگان، اصل دوم سیاست خارجی جدید ترکیه را تشکیل می دهد. این سیاست بر پایه کتاب داود اوغلو به نام عمق استراتژی است.

گسترش روابط با عراق؛ شمال عراق و سوریه، در همین راستا قابل مطالعه بوده و ترکیه با عراق و سوریه قرارداد همکاری استراتژیک به امضا رسانده است.همچنین توافق ترکیه با ارمنستان، براساس همین اصول جدید صورت گرفت و حتی بر رفتار داخلی ترکیه در زمینه حقوق اقلیت مسیحی نیز تأثیرگذار بود. چرا که نخستین مراسم عبادی ارامنه ترکیه پس از 100 سال در کلیسای جزیره آکدامار واقع در حاشیه دریاچه وان برگزار شد که به گفته آرام اتشان اسقف اعظم و رهبر مذهب اقلیت ارامنه ترکیه، 10 سال پیش تصور برپایی چنین مراسمی در آکدامار غیر ممکن به نظرمی رسید.

دیپلماسی پیشگیرانه و دیپلماسی فعال سومین اصل سیاست خارجی جدید ترکیه را نشان می دهد.

این اصل نشان دهنده آن است که ترکیه نه تنها در یک منطقه بلکه با توجه به جایگاه منطقه ای و بین المللی خود عمل می کند. نوع نگاه ترکیه به پرونده هسته ای ایران و توافق سه جانبه ایران ـ ترکیه ـ برزیل برای صدور بیانیه تهران در معاوضه سوخت را می توان در همین چارچوب مورد مطالعه قرار داد.

همچنین گسترش روابط با کشورهای آفریقایی و آسیایی و نگاه به شرق حکایت از دیپلماسی فعال این کشور دارد. 

محور چهارم ، توسعه روابط هماهنگ با قدرتهای جهانی می باشد. ترکیه روابط خود را با قدرتهای بزرگ از جمله روسیه، چین، آلمان، انگلستان و ایالات متحده گسترش داده است. اکنون با سقوط کمونیسم، امنیت این کشور از سوی روسیه تهدید نمی شود و روسیه یکی از مهمترین شرکای تجاری ترکیه است. روسیه و ترکیه مجموعه ای از قراردادها به ارزش 50 میلیارد دلار به امضا رسانده اند و قرار داد هسته ای با روسیه نیز مهم به نظر می رسد.

اخیرا ترکیه و چین نیز روابط خود را گسترش داده اند ، سفر داود اوغلو به چین و سفر مقابل مسئولان چینی به ترکیه نشان دهنده علاقه اقتصادی دو کشور است.

ترکیه در مقابل دل نگرانی خود از رفتار فرانسه و آلمان در مورد مخالفت این دو کشور در مورد عضویت این کشور در اتحادیه اروپا اعلام کرده ضمن اینکه هنوز به روابط راهبردی خود با ایالات متحده ادامه می دهد .

اصل پنجم، حضور فعال و هرچه بیشتر ترکیه در نهادهای بین المللی است. حضور فعال ترکیه در شورای امنیت سازمان ملل متحد، گروه 20، تحرک در پیمان ناتو، حضور فعال در سازمان کنفرانس اسلامی، اکو، دی 8 و سازمان دریای سیاه نمایانگر این فعالیت است.

حتی برای اولین بار دو مقام ترکیه ای یعنی احمد داود اوغلو و مولود چاووش اوغلو، به ترتیب در رأس کمیته وزیران شورای اروپا و رئیس مجلس نمایندگان شورای اروپا قرار گرفتند.

ترکیه در این نهادها، شکل دهی فرهنگ همزیستی مسالمت آمیز توأم با خوشبینی،مقابله با افراط گرایی و طرد  نژاد پرستی را در دستورکار خود قرار داده است.

اصل ششم ارائه تصویری از ترکیه است که بر اعتماد به نفس و قدرت نرم این کشور تکیه دارد. ادغام در بازار جهانی، عضویت در باشگاه کشورهای پیشرفته و بویژه گروه 20، و سایر نهادهای معتبر بین المللی به این کشور اعتماد به نفس می دهد. همچنین استفاده از شبکه های ماهواره ای ـ اینترنتی ترکیه، بویژه در زمینه کشورهای عربی و فارسی زبان نشان دهنده توجه ترکیه به جایگاه قدرت نرم در سیاست خارجی است.

در مجموع، شش اصل فوق براساس درک جدید دولت ترکیه که توسط حزب عدالت و توسعه رهبری می شود، در سیاست خارجی این کشور مطرح شده است. واقعیت این است که افزودن این شش اصل به سیاست خارجی سنتی این کشور، جایگاه منطقه ای و بین المللی ترکیه را تقویت کرده اعتبار و پرستیژ  بین المللی این کشور را افزایش داده و روابط بین المللی آن را گسترش داده است.