" آینده انرژی در ایران؛ گذار انرژی در دوران پسا کرونا"

نشست مجازی گروه نفت، گاز و انرژی­های نو با عنوان" آینده انرژی در ایران؛ گذار انرژی در دوران پسا کرونا" روز شنبه 13 دی ماه 1399 با سخنرانی دکتر عباس ملکی دانشیار سیاست­گذاری انرژی دانشگاه صنعتی شریف و مدیریت دکتر رحمت حاجی­ مینه مدیر این گروه مطالعاتی و حضور دکتر قدیر نصری رئیس پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه و جمعی از اعضا و علاقه ­مندان برگزار شد.

در ابتدا دکتر حاجی ­مینه مدیر نشست با اشاره به ضرورت بررسی سیر تحولات انرژی در ایران با تاکید بر نقاط عطف مهم تاریخی به طرح موضوعاتی نظیر جایگاه انرژی­های فسیلی (تجدید ناپذیر) و انرژی های نو (تجدیدپذیر) در سیاستگذاری کلان ایران هم­چنین تأثیر تحریم ­ها بر حوزه انرژی به واسطه مواردی مانند ایجاد بحران در شبکه­ های حمل و نقل انرژی پرداخت. مدیر گروه نفت، گاز و انرژی های نو در ادامه گفت شیوع ویروس کرونا که در سراسر جهان به یک مساله جدی تبدیل شده است علاوه بر حوزه بهداشت فردی و سلامت عمومی، حوزه های دیگر زندگی جوامع بشری از جمله بخش انرژی را نیز تحت تاثیر قرار داده است و همانطور که بسیاری از اندیشمندان سیاسی و روابط بین الملل گفته اند باید شاهد واقعیت های متفاوتی در دوران پساکرونا نسبت به دوره قبل از کرونا باشیم. لذا یکی از واقعیت های پیش رو در دوران پساکرونا موضوع پیامدهای کرونا بر حوزه انرژی و آینده سیاستگذاری برای دوره پساکرونا بر اساس تغیرات ساختارری و تکنولوژیکی رخ داده خواهد بود که در این نشست به بررسی آن خواهیم پرداخت. 

در ادامه این نشست دکتر ملکی با ارائه تعریفی از سیاست­گذاری انرژی سخن خود را آغاز کرد و گذار انرژی را مورد توجه قرار داد. از نقطه نظر وی، گذار انرژی به دلیل تغییر در ساختار عرضه و تقاضای انرژی و به تدریج رخ می­­دهد. در این راستا پس از برشمردن آلترناتیوهای عرضه و تقاضای انرژی به نقش نوآوری­های فناوری­ در این گذار پرداخت. دکتر ملکی حوزه انرژی را برمبنای دلایل متعددی نیازمند تغییر دانست، از جمله آن­که اساس جامعه جهانی بر اساس سوخت­های فسیلی است که تأثیرات زیادی بر محیط­زیست، تغییر اقلیم و آلودگی آب وهوا دارند. تکانه­ های شدید قیمت نفت و گاز، نگرانی در خصوص امنیت انرژی هم­چنین فقر انرژی و دسترسی به انرژی نیز از دیگر دلایل چنین تغییری محسوب می­شوند.

این استاد دانشگاه در ادامه گذار به سیستم پایدار انرژی در سطح جهانی را چالشی خواند که نیازمند تغییر سیستم و بسنده نکردن به نوآوری و گسترش فناوری است. وی پس از اشاره به گذارهای تاریخی که تاکنون صورت گرفته­اند به مشخصات گذار انرژی پرداخت و در این زمینه افزود گذار انرژی متأثر از تغییر و تحول هم­زمان در مواردی مانند منابع انرژی، حامل­های انرژی، فناوری­ها، نهادها، سیاست­گذاری­ها، متغییرهای اقتصادی و هنجارها و تجربه­های اجتماعی صورت می­گیرد. از نظر دکتر ملکی بخش اول هر گذار به عملکرد و انتظارات سپس به سرویس بهتر و قیمت­ ارزان­تر بستگی دارد. درحالی­که ساختار، فناوری­ها و سرمایه­ محدود کننده شتاب این گذار به­شمار می­روند، پیشرفت در فناوری­ها و کاهش هزینه­ها تسهیل کننده موقعیت بازار هستند. افزون بر این وابستگی به مسیر و قفل شدگی در استفاده از یک فناوری دو مفهومی هستند که جهت­گیری گذار به انرژی در ارتباط با آن­ها شکل می­گیرد.

دکتر ملکی با ارائه نمودار به پیش­بینی آینده گذار انرژی و سناریوهای مختلف در این مورد پرداخت و اذعان داشت ضمن افزایش مقدار مصرف زغال سنگ تا سال 2050 و نفت و گاز تا سال 2080 ، به تدریج از سال 2020 مجموعه­ای از انرژی­های نو مورد استفاده قرار خواهند گرفت. وی به دنبال بررسی تولید و قیمت نفت در دوران پس از کرونا، اهداف ایران از سیاست­گذاری انرژی را ترسیم کرد. تعدیل حجم بالای مصرف انرژی مانند بنزین، گاز طبیعی با وجود بهره­برداری و بازدهی پایین، کاهش نقش یارانه­ها در فضای جدید بعد از کرونا و تحولات ایالات متحده و اروپا، تصمیم­گیری در مورد پروژه­های نفتی و گازی بزرگ، هم­چنین توجه به تغییرات آب و هوایی و استخراج از منابع مشترک با همسایگان شکل دهنده اهداف ایران هستند. در مجموع از نگاه وی جهان در حال گذار به وضعیت جدیدی از انرژی است و هزینه ­های تولید انرژی­های تجدیدپذیر روزانه رو به کاهش است، گرچه انرژی­های فسیلی هم­چنان مورد نیاز چرخه اقتصاد هستند و بشر قادر خواهد بود در مدت زمانی کوتاه انرژی­های نو را که منجر به تغییرات کم­تر اقلیمی می­شوند را کشف و عملیاتی کند، با این وجود نباید نفت و گاز را به فراموشی سپرد.

دکتر ملکی سخنان پایانی خود را به توصیه­های سیاست گذاری برای ایران اختصاص داد و استفاده از منابع انرژی به همراه نیروی انسانی ماهر را تنها راه توسعه سریع این کشور دانست و به فرصت اندک برای استفاده از منابع خدادادی وضرورت راه­کارهایی برای تولید الکتریسیته از انرژی­های پاک تأکید کرد. افزون بر این وی بر تمهید یک نهاد سیاستی برای هم­گرا کردن راهبردهای انرژی مانند شورای عالی امنیت ملی و استفاده از فرصت­هایی مانند ورود یک رئیس­ جمهور جدید درکاخ سفید و یا خروج انگلستان از اتحادیه اروپا در چارچوب دیپلماسی انرژی توصیه کرد، سپس تلاش برای در دست داشتن بازار گاز طبیعی مایع شده (LNG) ، یافتن مسیری از خشکی برای صادرات نفت و گاز به چین، تحرک بیش­تر در اوپک و اوپک پلاس، داشتن جایگاهی در پروژه ترک استریم را از موارد مهم سیاستگذاری در دوران پساکرونا تلقی کرد.

این نشست پس از پرسش و پاسخ حاضرین و جمع ­بندی دکتر حاجی­ مینه با اشاره به ضرورت سیاست­گذاری انرژی بر اساس کارها علمی و پژوهشی و چشم­ انداز همکاری­ها و پیوند منافع کشورهای منطقه­ای در حوزه­ های نفتی و آبی به پایان رسید.

تهیه و تنظیم گزارش: گلاره رستگارنیا، دبیر گروه نفت، گاز و انرژی­های نو