بحران سوریه؛ اهداف و منافع بازيگران منطقه ای و بين الملل

در ابتدای نشست، دکتر رحمت حاجی مینه ضمن خوشامدگویی به حاضرین با اشاره به شروع بحران سوریه از سال 2011  گفت: اين ناآرامی ها به دلیل شرایط ژئوپلیتیک سوریه و اهمیت استراتژیک آن در معادلات منطقه ای، سریعا ماهیت منطقه اي و بین المللی به خود گرفت و با واکنش متفاوت بازیگران منطقه ای و جهانی بنا به محاسبات استراتژیک روبرو شد.
 
این استاد دانشگاه با اشاره به متغییر های چندگانه تاثیرگذار بر تدوام بحران سوریه از جمله ساختار حزب بعث، بوروکراسی و ارتش گفت در حالی که این عوامل داخلی مانع تکرار سناریوی لیبی در سوریه شده است، به لحاظ خارجی نیز ورود بازیگران منطقه ای و بین المللی به این بحران چشم انداز حل و فصل این بحران را با هر نوع سناریویی به تاخیر انداخته است و امروز ورود روس ها به این بحران آن را نسبت به گذشته پیچیده تر نیز کرده است، البته در خصوص حضور نظامی روس ها تا کنون دلایل مختلفی مطرح شده است که مهمترین آنها را می توان در دو رویکرد خلاصه کرد؛ برخی معتقدند که روس ها درصددند تا از سوریه به عنوان کارت چانه زنی در مساله اوکراین و اروپا استفاده کنند و در نهایت سوریه را قربانی منافع خود خواهند کرد. دیدگاه دیگر معتقد است که سوریه به دلیل موقعیت ژئوپلیتیک و حضور تنها پایگاه دریایی روسها در بندر طرطوس از اهمیتی استراتژیک برای کرملین برخوردار است و روس ها حاضر به معامله بر سر آن نخواهند بود.
 
دکتر حاجی مینه در ادامه گفت: از طرف دیگر سرنوشت لیبی هم به روس ها آموخت که اگر دیر بجنبند این متحد سنتی خود را نیز از دست خواهد داد و بدین طریق غربی ها بیشتر به مرزهای روسیه و مناطق تحت عنوان «حیاط خلوت» نزدیک خواهند شد و روس ها بیش از پیش در همه جبهه ها با انزوای بیشتر روبروخواهند شد. لذا روس ها قبل از چنین اتفاقی تلاش کردند با حضور نظامی خود در روسیه بازی را به نفع متحد سنتی خود تغییر دهند. 
 
 هر چند در تحلیل تصمیم روسیه برای ورود جدی به بحران سوریه باید به این نکته هم اشاره شود که ائتلاف بین المللی به رهبری آمریکا علیه داعش تا کنون نه تنها نتوانسته است این گروه را ریشه کن کند بلکه تهدید افراط گرایی و تروریسم از قبل هم بیشتر شده است به گونه ای که یکی از پیامدهای جدی آن موج پناهجویان سوری و عراقی به اروپا بوده است. لذا پوتین با استفاده از شرایط فعلی ناامنی و افراط گرایی در منطثه خاورمیانه و  ناکارآمدی ائتلاف در جنگ علیه داعش تلاش کرد  پوشش خوبی برای حضور نظامی خود در سوریه را فراهم کند. حال آن که علاوه بر عوامل پیشین پوتین هدف این قدرت نمایی در سوریه را مبارزه علیه افراط گرایی و گروه های تروریستی اعلام کرده است. زیرا حضور 3 هزار نيروي جهادي روسی تبار در داعش براي مسکو در آینده خطر آفرين خواهد بود. لذا پوتین می خواهد این خطر را قبل از بازگشت به داخل مرزهای خود از بین ببرد.
 
حاجی مینه در پایان به وضعیت ترکیه در بحران سوریه اشاره کرد و گفت: ورود نظامی روس ها به بحران سوریه در حمایت از بشار اسد به طور آشکار وضعیت  را برای ترکیه که خواستار ایجاد منطقه حایل در مرزهیا خود با سوریه است مشکل تر خواهد کرد. در این راستا بنظر می رسد ترک ها که تا کنون در رسیدن به اهداف خود در سوریه مبنی بر تغییر نظام نا کام مانده اند و حتی با چالش های جدید از جمله قدرت گرفتن کردهای سوریه روبرو شده اند، تلاش کنند  با استفاده از اهرم پناهندگان و بحث تهدید روس ها در مرزهای خود، بیشتر ناتو و اتحادیه اروپا را با خود همراه سازند.
 
دکتر نصری نیز با اشاره به بحران سوریه و وضعیت روس ها در این بحران  گفت: به نظر می رسد که از دیدگاه روس ها سوريه 2016  بسیار با  آلمان 1945  یعنی زمانی كه اين كشور بين متفقين با توجه به برتري نظامی تصرف و  تقسيم شد، شبیه می باشد. لذا روس ها هم قبل از آن که دیر شود دست به کار شدند تا موقعیت خود را  تحکیم ببخشند. 
 
آقای حسین طالبی از اعضای گروه ترکیه شناسی در این زمینه گفت: پايين آمدن قيمت نفت و بحران سوريه و اوكراين باعث به خطرافتادن منافع روسيه شده است . جبهه غرب سربازهايي را براي مقابله با روسيه در اوكراين آموزش مي دهد همان گونه كه در سوريه اين كار را انجام مي دهد و احساسی مشترك براي روسيه در مورد سوريه و اوكراين به وجود آمده است.
 
آقای علی رستمی نیز با تاکید به اینکه براي روسيه همه گروه هاي مخالف اسد تروريست هستند گفت، شروع بحران سوريه به خاطر مسايل داخلي بود كه به تدريج به سمت بحران منطقه اي حركت كرد و فرامنطقه اي شد، دليل ورود روسيه ترس از انتقال اين بحران به روسيه است. تحريم اروپا و آمريكا عليه روسيه باعث به خطرافتادن منافع روسيه شده است. روسها سالهاست پايگاه نظامي در سواحل مديترانه دارند و از دست دادن اين پايگاه باعث به خطر افتادن جايگاه منطقه اي آنان مي شود لذا هرچه بحران عميق تر شود روسيه نيز عميق تر وارد خواهد شد.
 
دکتر اطهری نیز در پایان این نشست گفت امروز در بدترین شرایط امنیتی در منطقه ی خاورمیانه قرار داریم. کار از جنگ نیابتی گذشته و به جنگ مستقیم رسیده است و این موضوع باید بیشتر مورد توجه دانشگاهیان و پژوهشگران قرار گیرد. 
در انتها این نشست با پرسش و پاسخ حاضرین پایان یافت.
 
گزارش: روح اله موسوی مدنی ، دبیر گروه ترکیه شناسی - امیر حسین رجبی معمار