برگزاری اولین جلسه کارگاه آموزشی (workshop) "پژوهشگران مهمان" سال تحصیلی 1393- 1392
روز پنجشنبه 21 آذر ماه 1392 پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه نخستین کارگاه آموزشی پژوهشگران مهمان را در سال تحصیلی 1393-1392 با موضوع " آموزش فن نوشتن مقاله کوتاه" برگزار کرد. در این کارگاه آموزشی که پژوهشگران مهمان جدید و عده ای از دانشجویان دکتری و کارشناسی ارشد نیز حضور داشتند، دکتر کیهان برزگر استاد روابط بین الملل واحد علوم و تحقیقات و رئیس پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه و دکتر حمید احمدی استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران و قائم مقام پژوهشکده به بحث در مورد اصول و فنون نوشتن مقالات کوتاه پرداختند.
دکتر احمدی سخنران اول بود. وی اینگونه آغاز کرد که نوشتن مقالات کوتاه، ضمن کمک به نویسنده، دریچه ای برای ورود به نوشتن مقالات تحلیلی کلان و کتاب است. وی سپس به بیان تجربه خود در این خصوص اشاره کرد و اظهار داشت در دوران دانشجویی در روزنامه کیهان به نوشتن تفسیر مسائل سیاسی روز می پرداخت و این تجربه در نوشتن مقالات بلند و کتاب بسیار موثر بوده است. وی روش خود در این دوران را به دست آوردن اطلاعات کافی در زمینه موضوع مورد بررسی، داشتن مطالعه قبلی و در نهایت ترسیم نقشه راه دانست. در ادامه دکتر احمدی در اهمیت نوشتن مقالات کوتاه اظهار داشت: این دسته از مقالات، گاهی اوقات سرمنشأ بسیاری از مباحث می شوند. به طور مثال برخی از نظریه پردازان به نام دنیا از جمله والراشتاین، کوهن و غیره آغاز کار خود را با یک یادداشت کوتاه شروع کرده اند. وی سپس در خصوص فنون خاص مقاله نویسی کوتاه به مواردی اشاره کرد. نخست، مشخص کردن موضوع؛ دوم، مطالعه در زمینه موضوع و توجه به عقبه آن؛ سوم، استقلال و خودکفایی. در این رابطه دکتر احمدی به ابهام زدایی از متن و برقراری توازن میان مباحث اشاره کرد؛ چهارم، داشتن تصویر کلی از موضوع و اطلاعات اضافی. در این خصوص وی تأکید کرد داشتن اطلاعات اضافی لزوماً به معنای آوردن تمامی مطالب نیست بلکه باعث می شود پژوهشگر موضوع را برای خود تکمیل کند و سپس بر اساس نظری که دارد آن را خلاصه کند و پرورش دهد؛ پنجم، داشتن داده های کافی برای حمایت از موضوع و چیدمان عناصر در کنار یکدیگر و در نهایت ششم؛ تسلط بر موضوع که در اینجا اهمیت مطالعه اولیه مشخص می شود. در نتیجه گیری دکتر احمدی اظهار داشت مقاله نویسی کوتاه می تواند سبب پرورش توانایی پژوهشگر شود و سکوی پرتابی برای نوشتن مقالات پژوهشی باشد.
دکتر برزگر سخنران دوم این نشست بود. وی با تاکید بر اینکه " مقاله نویسی کوتاه" بخش اصلی نظام پژوهشی - آموزشی برنامه پژوهشگران مهمان است، دلیل این اهمیت را تاثیرگذاری بیان روشنفکری بوسیله مقالات کوتاه در دنیای امروز دانست. وی قسمت اعظم اهمیت حوزه روشنفکری را بیان دیدگاه با نوشتن مقالات و تاثیر بر حوزه سیاستگذاری مطرح کرد. سپس به تجربه شخصی خود در آموختن این فن در دانشگاه هاروارد اشاره کرد و پژوهشگران را به نوشتن از طریق ترجمه متون، تکرار و تمرین در نوشتن مقالات کوتاه تشویق کرد. وی هدف از برگزاری چنین کارگاه هایی را یادگیری چگونه پرورش دادن یک نکته مهم و دستیابی به نتیجه گیری در حد 1000 کلمه مطرح کرد.
دکتر برزگر ضمن تأکید بر تاثیر گذاری عقیده (opinion) در دنیای امروز و اینکه بخش مهمی از ادبیات روابط بین الملل و علوم سیاسی مربوط به مقالات کوتاه است، در خصوص اهمیت و نقش این مقالات به مواردی اشاره کرد. نخست اینکه، آموزش مناسب نخبگان جوان در نوشتن مقالات کوتاه گامی برای مطرح شدن پژوهشگر است؛ دوم، مقالات کوتاه موجب برقراری ارتباط سریع با مخاطب می شود؛ سوم، ایجاد توزیع سریع در فضای مجازی و روزنامه ها؛ چهارم، تاثیر بر حوزه سیاستگذاری؛ وی در این خصوص به وجود فاصله میان حوزه سیاستگذاری و محیط دانشگاهی در برخی از کشورها از جمله ایران اشاره کرد و ابراز داشت باید توجه کرد که سیاستگذار به دنبال اطلاعاتی است که در حوزه تصمیم گیری به او کمک کند، به این ترتیب نقش اصلی مقالات کوتاه ارائه اطلاعات و راه حل ها است که می تواند فاصله بین سیاستگذاری و دانشگاه را پر کند.
دکتر برزگر ویژگی مقالات کوتاه را نیز این گونه بر شمرد: نخست، ارتباط با یک موضوع فوری و به روز. مثلا نقش روسیه در بحران سوریه یک موضوع روز است. یا سفر حامد کرزی به تهران می طلبد که پژوهشگر از یک زاویه تحلیلی-سیاستگذاری این موضوع را به بحث بگذارد. دوم، نوآوری و ارائه نکته ای جدید. ماهیت هر پژوهش اینگونه است که یک قدم ادبیات موجود را جلو ببرد و نکته ای را مطرح کند که تا به حال مطرح نشده باشد. سوم، داشتن موضع مشخص. یک پژوهش در قالب یک مقاله کوتاه نباید خنثی باشد. به عبارتی نویسنده باید نظر خود را بطور صریح در متن بیان کند. چهارم، بیان واقعیت های موجود. به طور مثال دولت در ایران بر اساس یکسری واقعیت هایی ژئوپلتیک و ایدئولوژیک روابط خود را با کشور عراق تنظیم می کند. نویسنده نمی تواند فراتر از واقعیت ها، تمامی آرمان های خود را به بحث بگذارد.از این رو باید به واقعیت ها توجه کرد و تحلیل متعادلی ارائه داد تا وارد فضای انتزاعی نشویم.؛ پنجم،"متعادل بودن در تحلیل و یا به عبارتی اجتناب از تحلیل یک طرفه. ورود به فضای بین المللی با تحلیل یک طرفه به معنای خودکشی نویسنده است و دیگر کسی حرف نویسنده را جدی نمی گیرد؛ ششم، توجه به مثال ها و فکت ها و رفرنس درون متنی. بهرحال خوب است که هر پژوهشی ولو به صورت کوتاه به منبعی رجوع کند. این مسئله در مقالات کوتاه می توانند به صورت آوردن بحث نویسنده منبع مورد نظر در متن ارائه شوند. هفتم، استفاده از تاریخ و تئوری. در مقاله کوتاه از تاریخ بطور سنتی استفاده نمی شود، بلکه بصورت فلش بک های کوتاه تاریخی برای نشان دادن تداوم آن در وضعیت کنونی و یافتن راه حل است. مثلا با بررسی سابقه آمریکا در برخورد با چین می توان رفتار امروزی آن با ایران را مقایسه کرد. هشتم، استفاده از تئوری با هدف چارچوب دادن به بحث. یعنی کاربردی کردن شاخصه های یک تئوری در آزمون فرضیه مطرح شده در مقاله. بهرحال اشاره به نوع نگاه تئوریک نویسنده به بحث غنای بیشتری می دهد. ؛ و در نهایت نهم، شناسایی مشکل و ارائه راه حل در حوزه سیاستگذاری با توجه به منافع ملی کشور. نویسنده در اینجا باید توجه کند که راه حل ارائه شده برآمده از بحث های ارائه شده در متن مقاله باشد.
در پایان، این کارگاه آموزشی با بررسی دو مقاله در قالب پاور پوینت از سوی دکتر برزگر و پرسخ و پاسخ حضار به پایان رسید. جزوه کامل این کارگاه پژوهشی در آینده در اختیار پژوهشگران مهمان و علاقمندان به فراگیری فن نوشتن مقاله کوتاه قرار خواهد گرفت
گزارش : منیر حضوری