روابط ایران و عربستان در دوران روحانی

با تقویت گفتمان اعتدال در دوران روحانی، "عمل گرایی" در سیاست منطقه ای ایران تقویت می شود. این تحول برداشت "تهدید متقابل" بین ایران و عربستان را که بیشتر ناشی از سیاست های دو کشور در واکنش به تحولات منطقه ای است کم رنگ کرده و متعاقباً منجر به تقویت روابط دو کشور می شود.
 
برخی از تحلیلگران مسائل منطقه ای معتقدند که تقویت روابط ایران و عربستان به دلیل وجود شکاف های قومی شیعه-سنی و همچنین تضادهای ژئواستراتژیک برای مهار نقش منطقه ای یکدیگر کار آسانی نیست. اما واقعیت این است که ایران و عربستان در روابط دوجانبه با هم تضاد قومی یا ژئواستراتژیک چندانی ندارند. بلکه نزاع آنها در این حوزه ها بیشتر در واکنش به تحولات منطقه ای است. یعنی هر موقع منطقه در بحران بوده مثل بحران عراق از سال 2003 و اخیرا بحران سوریه و تحولات مصر، تنش بین دو کشور بیشتر شده و برعکس هر موقع منطقه در آرامش نسبی بسر برده، مثل اواخر دهه 1990، روابط دو کشور تقویت شده است.
 
حضور بازیگر خارجی مثل آمریکا در تحولات منطقه ای بر این حس تهدید بین ایران و عربستان می افزاید. سیاست های سیاسی-امنیتی آمریکا در منطقه این دو بازیگر را در برابر هم قرار می دهد. دخالت آمریکا در بحران عراق زمینه های افزایش تنش بین ایران و عربستان سعودی را در قالب رقابت های شیعه-سنی برای مهار تهدید یکدیگر و افزایش نقش منطقه ای فراهم کرد. سعودیها همچنان آمریکا را مقصر می دانند که با فراهم کردن زمینه های سقوط صدام جریان شیعی نزدیک به ایران را در عراق روی کار آورد و زمینه را به اصطلاح برای تقویت نقش هژمونیک ایران در منطقه فراهم کرد. 
 
یکی از دلایل اصلی در تیرگی روابط ایران و عربستان برداشت هویتی ناشی از "تهدید متقابل" در نتیجه نزدیکی با آمریکا است. ایران، حکومت سعودی را تسهیل کننده حضور سیاسی-امنیتی آمریکا در منطقه، همکاری فعال آن در اعمال تحریم های اقتصادی علیه ایران به ویژه در زمینه جایگزینی نفت ایران در بازارهای بین المللی  و بطور کلی همکاری برای تضعیف نقش منطقه ای ایران می بیند. عربستان سعودی هم حضور فعال ایران در مسائل منطقه ای به خصوص مسائل عربی را در قالب یک تهدید ایدئولوژیک-امنیتی می بیند که با جنبه هژمونیک و  ناسیونالیستی ترکیب شده است. بر این مبنا، نزدیکی ایران و آمریکا از جمله همکاری نانوشته و توافق آنها بر تداوم دولت شیعی مالکی در عراق یا امکان به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته ای بین دو کشور، به طور سنتی موجب هراس حاکمان سعودی می شود.
 
ایران و عربستان دو بازیگر کلیدی در منطقه هستند که هم از لحاظ "ثقل جغرافیایی"  و هم از لحاظ "اصول هویتی" به ایفای نقش در منطقه می پردازند. از لحاظ جغرافیایی این دو کشور همزمان در بر مسائل سیاسی-امنیتی در زیر سیستم های خلیج فارس، شبه جزیره عربستان، شامات و شمال آفریقا و مصر تاثیرگذار هستند. از لحاظ هویتی با اتصال اصول و ارزش های خود به مسائل منطقه ای به خصوص هدایت جریان های ایدئولوژیک شیعی و سنی به ایفای نقش می پردازند. این دو بازیگر نقطه تامین منافع خود را در بهم پیوستگی این دو جنبه از سیاست منطقه ای خود می دانند........ 
  
 
منبع: المُنیتور