جریان شناسی سلفی ها در تونس

همزمان با انقلاب های عربی جنبش سلفی گری در تونس رشد کرده و بعد از دهه ها سرکوب مجال ایفای نقش یافته است. با توجه به این موضوع و حمایت بیش از نیمی از حامیان النهضه یعنی حزب حاکم از سلفی های اصلاح طلب، احتمال حضور سلفی ها در انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی 2013 و ایفای نقش در ساختار حکومتی تونس وجود دارد. 

یکی از جریان هایی که در سال های اخیر نقش به سزایی در سیاست های منطقه ای ایفاء کرده و هر روز بر دامنه نفوذ آن افزوده می شود، جریان سلفی است. بعد از وقوع ناآرامی ها و بروز انقلابات در جهان عرب، مجالی برای قدرت نمایی گروه های اسلامی با نگرش لیبرالیستی، تندرو و رادیکال چون سلفی که در گذشته ممنوع الفعالیت و رهبران آن ها گرفتار حبس های طولانی مدت بودند، ایجاد شد. 

سلفی گرایی در تونس به مثابه یک جنبش سیاسی در دوران بورقیبه و بن علی هویت یافت و سرکوب گردید. همزمان با انقلابات عربی، جنبش سلفی گرایی در تونس با آزادی همه زندانیان جنبش و زندانیان سایر گروه های اسلامی و همچنین گسترش اتحاد میان النهضه و سلفی ها رشد یافت. روابط ویژه میان دو گروه بعد از انتخابات 23 اکتبر 2011 نیز تقویت شد. در این شرایط، دولت با رهبری النهضه اعلام کرد که سلفی ها از حق آزادی بیان و سازماندهی سیاسی برخوردارند. النهضه معتقد است که سیاسی کردن سلفی ها باعث تعدیل مواضع آن ها و عقلانی شدن تصمیمات آن ها می گردد.

بعد از انقلاب 14 ژانویه 2011، سلفی گرایی در تونس از سه حزب سیاسی یعنی حزب "اصلاح" به رهبری محمد خوجه، حزب "اصالت" به رهبری مولودی مجاهد، و حزب "الرحمه" به رهبری سید الجزیری و چندین مجمع  از جمله مجمع "انصار الشریعه" به رهبری ابویاض، رهبر پرنفوذ جهادگرایی سلفی در تونس و مجمع "ملی گرای آگاهی و اصلاح" به رهبری ال علمی تشکیل شده است.

 اخیراً نیز دو گرایش سلفی گری عمده  یعنی "سلفی های اصلاح طلب" و "سلفی های جهادی" در تونس ظاهر شده است. سلفی های اصلاح طلب یا علمی که در اکثریت می باشند، "خشونت" را نفی و "دموکراسی" را رد می کنند و خواهان اجرای شریعت هستند و تعداد آن ها حدود 20 هزار نفر ارزیابی می شود. بیش از نیمی از حامیان النهضه روابط نزدیکی با سلفی های اصلاح طلب دارند. همین مسأله باعث شده است تا با وجود اختلافات و اقدامات خشن و نقض قوانین توسط سلفی ها، النهضه از تقابل با آن ها بپرهیزد. النهضه، جنبش سلفی ها را یک متحد برای دوران سخت و زمان انتخابات می ببیند. به طوری که احتمال حمایت از جنبش سلفی ها توسط حزب النهضه در انتخابات آتی 2013 زیاد است. در این اواخر ملاقات های منظمی میان رهبران طرفین برای ایجاد یک ائتلاف میانه رو از سلفی ها- النهضه انجام می شود.

سلفی های جهادی نیز تحت هدایت مجمع "انصار الشریعه" گروهی فعال و در حال رشد و گسترش هستند. سلفی های جهادی که به جهاد به عنوان یک وظیفه و تکلیف نگاه می کنند، جهاد را تنها محدود به مرزهای تونس  نمی دانند تا جایی که جهادگرایان سلفی در جنگ داخلی سوریه نیز حضور دارند. سلفی های جهادی به دو دسته تقسیم می شوند؛ گروه اول مستقل هستند و گروه دوم با القاعده ارتباط دارند و تا حد زیادی به این گروه وابسته می باشند. سلفی های جهادی در شمال پایتخت در شهرهای مثل بیزرت، جندوبا، کاروان، مهدیا، سوس، سفاکس، تزور و ژربا مدنین حضور دارند. قبل از انقلاب تونس، شمار جهادی ها صدها نفر بود اما امروزه شمار آن ها بین 7 هزار  تا 9 هزار نفر  ارزیابی می شود.

بعد از انقلاب تونس سه حزب سیاسی اصالت، جبهه اصلاح و رادیکال التحریر (حزب آزادی) قانونی شده اند. سخنگوی حزب رادیکال التحریر روز بعد از قانونی شدن یعنی در جولای 2012 بیان کرد که این حزب مخالف دموکراسی و رژیم جمهوری است و خواهان بازگشت به دوران خلافت شد. باید تأکید کرد که این سه حزب سلفی تنها اقلیتی کوچک یعنی حدود 10 درصد از جنبش را تشکیل می دهند و اکثریت سلفی ها به کار جمعی تمایل دارند و از این فعالیت بهره می برند.

استراتژی اسلام گراها در حالت کلی اسلامی کردن جامعه می باشد. به عنوان مثال النهضه در پی اسلامی کردن جامعه از پائین به بالا می باشد، اما حزب التحریر بدنبال اسلامی کردن جامعه از بالا به پائین مثلا از طریق کودتا می باشد. به طور کلی هدف اسلامگراها ایجاد دولت اسلامی بر مبنای شریعت می باشد. النهضه خواستار ایجاد آرام و تدریجی دولت اسلامی است در حالیکه سلفی ها خواستار ایجاد سریع و بلادرنگ آن می باشند. سلفی های اصلاح طلب که به جریانات  جبهه الاصلاح، حزب اصالت و حزب الرحمه تعلق دارند خشونت را نفی می کنند و خواستار اصلاح و آموزش و یک دولت اسلامی بر مبنای استانداردهای وهابیت می باشند.

با توجه به مباحث مطرح شده به نظر می رسد که جریان های سلفی تونس در آینده بتوانند نقشی فعال در ساختارهای حکومتی تونس ایفا کنند. اما اینکه جریان معتدل سلفی با همراهی سایر احزاب میانه اسلامی قدرت خواهد یافت و یا جریان تندرو، جهادی و رادیکال سلفی خواهان خلافت اسلامی با استانداردهای وهابیت، باید منتظر ماند.